Onze sponsors
Afgelast Excursie : Arkemheense Polder, Eemmeer
Wegens slecht weer en ziekte gaat deze excursie NIET DOOR. Wellicht wordt deze verplaatst naar 22 december. Houd daarvoor deze website in de gaten.
Op zaterdag 8 december 2018 van 08:00 uur tot ongeveer 16:00 uur.
Dit gebied is vorig jaar ook bezocht en nu weer opgenomen in ons programma. Arkemheen is een graslandgebied aan het Eemmeer, Nijkerkernauw en Nuldernauw. In de polder Arkemheen zijn nog invloeden van de ‘zout historie’ (Zuiderzee-oever) zichtbaar. Zout grondwater voedt hier en daar een zouttolerante vegetatie. Veel graslanden hebben hun karakteristieke vegetatie (dotterbloemen) verloren door de ontwikkeling naar hoog-productieve beemd- en raaigrasweiden. Deze grassoorten zijn echter wel een goede voedselbron voor kleine zwanen. De vogels slapen en drinken op de Veluwe-randmeren, waar ze ook foerageren op de wortelknolletjes van fonteinkruid. We speuren de polders en de randmeren af op zoek naar: brandgans, kolgans, wilde en/of kleine zwaan, zaagbekken, brilduikers en de vele eendensoorten (in grote getalen). Wellicht krijgen we ook weer kemphanen of een ijsvogeltje te zien. Aansluitende rijden we door het Horsterwold waar bijvoorbeeld appelvinken en diverse roofvogels zich kunnen ophouden. Tot slot een stop bij de Knardijk (voorbij Zeewolde) met zicht op het Wolderwijd en op een mooi plas-dras gebied.
Vogelexcursie: Arkemheense polder, Eemmeer, Oostvaardersplassen.
Start: Korftlaan tegenover de Papaver
Kosten: € 0,07 per kilometer
Informatie en advies op donderdag 6 december tussen 19:00 en 21:00 uur, Gert van der Horn, (015) 285 28 02
Je moet ze leren eten
Onze VIJVER-EEND is een held! Ik heb al vaker waargenomen dat een reiger, een fuut en een meerkoet best wel in staat zijn om een ongewenste exoot zoals de Amerikaanse rivierkreeft te verschalken. Dat een eend er ook een lekker hapje in ziet is nieuw voor mij. Het bleek wel een bewerkelijke maaltijd, zodat ik ± 10 minuten de tijd had om er foto’s van te maken. De rivierkreeft heeft dus wel degelijk natuurlijke vijanden al moeten onze inheemse predatoren er misschien wel even aan wennen. Ik kan er dagelijks twee tot vier vangen in onze voorsloot en leg ze op de uitrit, maar het is dweilen met de kraan open. De diverse kraaiachtigen weten er wel raad mee.
Hoe komt de smient aan zijn naam?
Er was een tijd dat de eenden werden onderverdeeld in de hele eendvogels en de halve eendvogels. Jagers en poeliers spraken over halve eenden om de kleinere eenden te onderscheiden van de grotere eenden al was het alleen maar om meer geld te kunnen vragen voor de grotere.
Interessant is dat de halve eendvogel in Nederlandsche Vogelen 1770-1829 nog als aparte soort wordt beschreven. De illustratie die bij de tekst van de halve eendvogel is opgenomen, verraadt echter dat ’t hier om een smient gaat.
Dat hebben de auteurs overigens later ook zelf ontdekt: in deel V is een hoofdstuk Veranderingen, verbeteringen en bijvoegsels, van de benamingen de vogels, zoo als dezelve op den korten inhoud voor ieder deel geplaatst zijn opgenomen. En daarin staat onder andere: Vierde deel, plaat 178 staat Anas Dimidiata, moet zijn Anas Penelope Juvalis. En Anas Penelope is de wetenschappelijke naam voor smient.
De naam halve eendvogel is dus afgeleid van de grootte van de smient. Maar geldt dat ook voor de naam smient?
Lang heeft men gedacht dat dat inderdaad het geval is. In het Woordenboek der Nederlandse Taal (WNT, 1882-1998) staat bijvoorbeeld dat smient waarschijnlijk bestaat uit “een eerste lid beantwoordend aan ohd. smâhi, klein en Eend; (…)”. Ook Eigenhuis (2004) redeneert dat smient waarschijnlijk een afleiding is van smeant dat bestaat uit sme (klein) en ant (eend).
Dat het tweede deel ent afgeleid is van oude woorden voor eend daar zijn de geleerden het wel over eens. Maar met smi ligt het wat ingewikkelder: volgens Kroonen (2013) is het niet mogelijk dat smi in smient ontstaan is uit het Proto-Germaanse woord *smēha– (klein).
Guus Kroonen (persoonlijke communicatie, 15-11-2018) schrijft daarover per e-mail:
Proto-Germaans *smēha– kan zich volgens de ons bekende klankwetten niet ontwikkeld hebben tot Nl. smie-nt en Duits Schmü-ente. De enige mogelijke reconstructie van het eerste lid van deze samenstelling is *smeuh-. Het tweede deel is identiek met Proto-Germaans *anad– ‘eend’. De oorspronkelijke samenstelling was dus *smeuha-anad-, maar het simplex (losse woord) bestond ook: *smeuhō-.
(…)
Verder is het een raadselachtig woord waarvan de diepere oorsprong onbekend is.
Naar de diepere oorsprong van het woord smient kan dus alleen maar worden gegist. Misschien is het uiteindelijk toch weer een klanknabootsing, zoals zoveel andere Nederlandse vogelnamen.
Kortom, als je denkt duidelijkheid te gaan verschaffen over de herkomst van een vogelnaam, dan wordt ’t soms alleen maar ingewikkelder…
Toine Andernach
Gebruikte bronnen:
Blok, H., ter Stege, H. (2008). De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis. Leidschendam/Waalre: in eigen beheer.
Eigenhuis, K.J. (2004). Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen. Amsterdam: Stichting Dutch Birding Association.
Kroonen, G. (2013). Etymological Dictionary of Proto-Germanic. Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series, Volume: 11. Leiden/Boston: Brill.
Nozeman, C. & Sepp, C. (Herdruk 2015). Nederlandsche Vogelen 1770-1829. Tielt, België: Lannoo, Den Haag: KB.
Svensson, L. & Grant, P. J. (2016). ANWB Vogelgids van Europa. Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgevers.
Wilms, H. (2016). Wetenschappelijke namen van de Vogels van Europa, van http://www.wnve.nl.
WNT (1882-1998). Woordenboek der Nederlandsche taal, van http://wnt.inl.nl/. Bewerkt door M. de Vries en L.A. te Winkel (et al.). ‘s-Gravenhage: Nijhoff.
Terugblik lezing ‘de merel’
Terugblik lezing ‘de merel’ van Roy Slaterus
Er waren circa 35 bezoekers,in de Papaver op 7 november 2018. Het was een zeer geanimeerde en boeiende lezing van Roy Slaterus van Sovon Hij houdt van merels en zijn persoonlijke ervaring met een merel uit zijn tuin heeft daartoe aan bijgedragen. Deze merel met een kenmerkende oogrand heeft wel een paar jaar in zijn tuin rondgescharreld.
De merel is lid van de lijsterfamilie, hij werd vroeger ook wel de zwarte lijster genoemd. Sovon coördineert de Nederlandse vogeltellingen en zet de resultaten in grafiekjes. De resultaten van 2017 zijn net verwerkt. Er zijn 650.000 tot 1,1 miljoen broedparen in Nederland. Daarnaast zijn er in de winter ook wintergasten. De gegevens zijn na te lezen op http://www.sovon.nl/merel
De merel heeft last van het usutu-virus dat binnen een paar dagen dodelijk is voor de meeste merels. Dit virus komt uit Afrika en wordt via steekmuggen, voornamelijk uit het geslacht Culex, overgedragen. In 1996 is het virus voor het eerst waargenomen in Italië. In 2012 ook in Duitsland en sinds 2016 is het virus ook in Nederland, het begon in het zuiden en gaat langzaamaan naar het noorden van ons land. Hoe de verspreiding zo snel is gegaan is een raadsel. Het usutu-virus is gelukkig niet gevaarlijk voor de mens. Roy denkt dat de merel dit virus wel zal overleven en dat het niet het einde van de merel zal zijn in ons land. Meer info op https://www.sovon.nl/sites/default/files/doc/Sovon-Nieuws_2016-4-p28_merels-onder-druk.pdf
Hij deed ook een oproep om dode merels (en andere dode vogels en dieren) te melden als ze tenminste niet al al te lang dood zijn, tot ongeveer een dag oud. Melden kan via de site http://portal.sovon.nl/dood
Lezing De Merel
Op : Donderdag 8 november 2018, 20.00 uur-22.00 uur
Door : Roy Slaterus, Sovon
Plaats : Natuur- en milieucentrum De Papaver, Korftlaan 6 in Delft
De Vogelwacht Delft, het IVN en de KNNV organiseren in de wintermaanden elke 2e donderdag van de maand een lezing over een natuuronderwerp. Op donderdag 8 november 2018 staat het leven van de merel centraal.
De toegang is gratis. Iedereen is welkom, ook mensen die geen lid zijn van een van de drie verenigingen. Aanmelden is niet nodig, maar kom op tijd, vol is vol.
Iedereen kent de merel. Die zwarte vogel met zijn gele snavel (het mannetje) die zo heel mooi kan zingen in het voorjaar. In twee eeuwen tijd heeft de soort zich ontwikkeld van schuwe bosbewoner tot meest geziene stadsvogel. Maar sinds 2005 lijkt het aantal merels gelijk te zijn gebleven, terwijl ze daarvoor nog in aantal toenamen. Sovon probeert uit te zoeken wat er aan de hand is. Onder andere door het werk van MUS (Meetnet Urbane Soorten). Is het het Usutu-virus of is er wat anders aan de hand? Roy Slaterus vertelt over het werk dat Sovon Vogelonderzoek Nederland daarvoor uitvoert, maar ook over het leven van de merel en andere wetenswaardigheden. Uiteraard geïllustreerd met mooie foto’s.
De lezing is interessant voor vogelkenners, en andere natuurliefhebbers maar ook voor mensen die gewoon wat meer willen weten over de merel die regelmatig in hun tuintje rondscharrelt.