Lezing op donderdag 13 november 2025

Een kijkje in de wereld van de Torenvalk, door Gert Ottens

2025 is door Vogelbescherming en Sovon Vogelonderzoek uitgeroepen tot het Jaar van de Torenvalk omdat het niet zo goed gaat met deze roofvogel die bidt voor zijn eten. In dit jaar is er onderzocht wat we kunnen doen om de torenvalk te helpen. Deze sierlijke roofvogels horen nu eenmaal bij ons cultuurlandschap. Er is een link met klimaatverandering te leggen, maar dit aspect is waarschijnlijk niet doorslaggevend. 2025 is ook het ‘Jaar van de Woelmuis’, het hoofdvoedsel van de torenvalk en daarom wordt er ook met de Zoogdiervereniging samengewerkt. Tijdens de lezing worden de eerste (tussen-) resultaten van de onderzoeken vermeld en nemen we een kijkje in de wereld van de torenvalk.

Aanmelden verplicht op natuurlezingenDelft@gmail.com Toegang is gratis. Het aantal plaatsen is beperkt, dus meld je tijdig aan.

Datum: 13 november 2025
Plaats: DE NATUURSCHUUR
Adres: Linnaeuspad 3 2626LT Delft
Zaal open: 19:30

Aanvang en duur lezing: 20: 00 uur – 21:00 /21:15uur ( dit keer geen pauze )

Georganiseerd door IVN Delft, in samenwerking met Vogelwacht Delft e.o. en Natuurlijk-Delfland https://www.ivn.nl/afdeling/Delft , https://www.vogelwachtdelft.nl  of https://natuurlijkdelfland.knnv.nl

Kijk ook op ons YouTubekanaal: https://www.youtube.com/@natuurlezingendelft

Foto Edwin ter Hennepe  

Aleida van den Akker

Quote van een aanwezige: ‘Hij raakte ons in ons vogelhart met zijn vreugde over de ontdekking van een zeldzame vogel en de gekte daarbij’

Jesse Zwart hield voor de 35 aanwezige toehoorders in de zaal van de natuurschuur in Delft (en 13 mensen online) een boeiende lezing. Als kind al was hij gegrepen door de bijzondere wereld van de vogels, waaronder de trekvogels. Daarbij gestimuleerd door zijn vader. De trigger was het geheimzinnige roerdompgeluid dat hij hoorde vanuit zijn bedje in de buurt van de Amsterdamse Waterleidingduinen.

En dat heeft hem sindsdien niet meer losgelaten. Regelmatig is hij nog op de vulkaan in Scheveningen te vinden waar hij met anderen telt wat er tijdens de trek zoal over komt vliegen. Tussen de enorme aantallen ‘gewone’ trekkers als graspiepers etc, speurt hij naar de enkele ‘bijzondere’ soorten, op geluid: de roepjes en het klapwieken van de vogelslag. Hij ziet ze niet maar hoort ze. Daarom moet er ook niet te veel gepraat worden op zo’n telpost. Als kind, meegegaan met zijn vader, is hij om die reden wel eens weggestuurd van zo’n telpost: “ga jij maar een eindje verderop staan, daar zie je het beter”.
Inmiddels heeft hij, mede door zijn vogelreizen, zo’n 5000 soorten gezien.

Dat vogels enorme afstanden kunnen vliegen is bekend, maar 100.000 km vliegen is wel héél ver. Dat doet de noordse stern (lijkt op een visdiefje maar is wat groter), van de poolcirkel naar Zuidelijk Afrika. Op het moment van de lezing zijn ze net Nederland voorbij. Andere vogels vliegen ook ver, maar iets minder ver. Totaal gaan ieder jaar 4,5 miljard vogels van hun broedgebied naar hun overwinteringsgebied en vice versa. Dat doen ze over 6 routes, de ‘snelwegen’ voor de vogels. Nederland ligt op een knooppunt van die routes. Meestal over land, maar de Rosse Grutto bijvoorbeeld vliegt van Alaska naar Tasmanië 15.000 km over de oceaan. Non stop dus.

De vogels kunnen zich op verschillende manieren oriënteren. Ze volgen landmarkeringen zoals rivieren, kustlijnen, bergketens, snelwegen, etc. Ook hebben sommige vogels een eiwit in hun ogen waardoor ze het aardmagnetisch veld kunnen zien. Dat is ontdekt door de vogels in een donkere kooi te laten vliegen en het aardmagnetisch veld daarin van richting te laten veranderen.

De meeste vogels vliegen de eerste keer met hun ouders mee, maar er zijn ook vogels, zoals de koekoek, die het zonder hun ouders moeten doen. De ouders van de koekoek zijn na het leggen van hun ei al gauw weer vertrokken, de opvoeding wordt overgelaten aan de pleegouders als kleine karekiet of andere kleine vogeltjes. Toch weten ook die jonge koekoeken het overwinteringsgebied te bereiken. Het zit kennelijk ook in hun genen.

Het vergt van die vogels een enorme prestatie, waar ze zich dan ook goed op voorbereiden. Ze wachten het goede weer af, met de goede windrichting. Als ze overdag vliegen verzamelen ze zich in groepen, ’s nachts vliegen ze meestal solo. En ze bereiden zich fysiek voor. Het lichaam van de rosse grutto bijvoorbeeld verdubbelt in gewicht, de hartspier wordt 3 x zo groot en de borstspier zelfs 5 x zo groot. En om gewicht te sparen en omdat ze toch niet eten onderweg, wordt hun maagdarm-kanaal met een factor 20 kleiner. Fascinerend.

Op de vraag uit het publiek of de vele windmolens geen slachtoffers vergen, was het antwoord: ‘ja er vallen slachtoffers maar het valt ook wel mee’. Vogels vliegen doorgaans op grotere hoogte als het weer het toelaat en vaak signaleert een radarsysteem dat er grote aantallen trekvogels aankomen en worden de windmolens stilgezet of gaan langzamer draaien.

Jesse liet de zaal genieten van het enthousiasme van hem en zijn vogelvrienden. Zo vertelde hij de volgende anekdote: ze waren op Vlieland op zoek naar de mongoolse pieper (was gesignaleerd). Hij heeft het geluid opgenomen van hun zoektocht… de spanning en het gejuich daarna toen duidelijk werd dat ze de pieper gevonden hadden (het geluid dan) was hilarisch!

Jesse heeft nog veel meer verteld. Te veel om hier te noemen, Maar de hele lezing is terug te kijken op ons YouTubekanaal ‘Natuurlezingen Delft’ https://www.youtube.com/@natuurlezingendelft
Na afloop werd duidelijk dat het enthousiasme van Jesse aanstekelijk werkte, diverse mensen zeiden dat ze toch eens gingen kijken op de Vulkaan of het havenhoofd. Anderen gingen ‘met vreugdegevoelens’ huiswaarts, met hun oren gespitst of ze een koperwiek hoorden…

Elke najaar speelt zich boven Nederland een spectaculair natuurfenomeen af: de vogeltrek. Miljoenen vogels passeren ons land, op weg van of naar hun broedgebieden – van piepkleine zangvogels tot imposante roofvogels. Nederland is dankzij zijn ligging en verscheidenheid aan landschappen een topbestemming voor trekvogels én vogelliefhebbers. Wil je meer weten over dit indrukwekkende verschijnsel? Vogelaar Jesse Zwart neemt je in zijn lezing mee in de wereld van de vogeltrek, met boeiende verhalen, prachtige beelden en verrassende feiten!

Jesse wil bij deze iedereen attent maken op een excursie over trekvogels : https://www.dagjeindenatuur.nl/meijendel/

Toegang is gratis. Het aantal plaatsen is beperkt, dus wees er tijdig bij.
Datum: 9 oktober 2025
Plaats: DE NATUURSCHUUR
Adres: Linnaeuspad 3 2626LT Delft
Zaal open: 19:30
Aanvang en duur lezing: 20: 00 uur – 22:00

Georganiseerd door Natuurlijk-Delfland, in samenwerking met Vogelwacht Delft e.o. en IVN Delft
https://www.ivn.nl/afdeling/Delft , https://www.vogelwachtdelft.nl  of https://natuurlijkdelfland.knnv.nl

Kijk ook op ons YouTubekanaal: https://www.youtube.com/@natuurlezingendelft

Elke eerste vrijdagochtend van de maand natuurtekenen in De Natuurschuur!

Kom samen tekenen! Neem de tijd om (eindelijk weer eens) zelfstandig te tekenen en haal inspiratie uit de natuur. Er zijn voldoende boeken en natuurtijdschriften aanwezig. Ook zijn er schedels van dieren en schelpen om na te tekenen. We tekenen in De Natuurschuur vlakbij het Kleine Beestjes Paradijs en de Arboretum-Heemtuin!

Neem je eigen tekenmaterialen mee

De koffie en thee staat klaar!

Praktische informatie

Locatie: De Natuurschuur, Linnaeuspad 3, 2616 LT Delft (achter De Papaver) Vrijdagochtend van 10:00 uur – 12:00 uur Deelname is gratis voor leden van Delftse Natuurverenigingen zoals IVN Delft, De Delftse Natuurwacht, Vogelwacht Delft eo en de Papaver. Overige deelnemers betalen €5 per ochtend

Volgende tekenochtenden in 2025:

• vrijdag 5 september
• vrijdag 3 oktober
• vrijdag 7 november
• vrijdag 5 december

Jos van Koppen

Op 10 april werd de lezingencyclus van de natuurverenigingen in Delft afgesloten met een lezing door Kees Pinster van de KNNV afdeling Den Haag.

Kees ging uitgebreid in op de diverse typen relaties van schimmels met hun omgeving. Eén theelepel bosbodem kan wel 20.000 – 30.000 verschillende soorten organismen bevatten. Waaronder enorme netwerken van schimmeldraden die tot vijftig keer zo dun zijn als plantenwortels en meer dan 100 x zo lang kunnen worden. Deze schimmeldraden zijn vaak onontbeerlijk voor planten bij het opnemen van mineralen uit de bodem. Schimmels helpen daarbij en krijgen in ruil de suikers die de plant met behulp van zonlicht maakt. Symbiose dus, een win-win-situatie.

De verschillende schimmels hebben verschillende strategieën om de relatie met de plant aan te gaan, zo kunnen ze in de wortels gaan zitten, of er een laagje omheen leggen, zich beperken tot één plant of tegelijkertijd met meerdere planten een verbinding aangaan, alleen op dood- of ook op levend materiaal. De wortel met bijbehorende schimmeldraden gedragen zich als één geheel: dat noemt men een mycorrhiza.

We hebben nog veel te onderzoeken om deze mechanismen goed te kunnen doorgronden. Omdat de schimmels zich over grote afstanden kunnen verspreiden spelen ze ook een rol in de communicatie tussen de verschillende planten of bomen, zo kunnen bomen elkaar waarschijnlijk via het schimmelnetwerk waarschuwen voor invasies van plantenetende insecten. Er is zelfs bekend dat een ‘moederboom’ haar zaailingen kan beschermen tijdens het opgroeien via de ondergrondse schimmels. Op welke manier die communicatie gaat is nog niet geheel duidelijk. Er zijn aanwijzingen dat dat via razendsnelle elektrische signalen gaat, zoals bij onze zenuwen.

Zo’n 30 aanwezigen waren toehoorder en er kwamen ook veel vragen en aanvullende gegevens vanuit de zaal. Behalve een aantal microscopische beelden over de verbinding van schimmeldraden met hun ‘gastheer’ waren er ook veel foto’s van paddenstoelen. De titel ‘Schimmels en het Wood Wide Web’ was zeer terecht.

Boeiend tot het eind