Aleida van den AkkerImpressie Lezing van Kees Mostert op donderdag 8 april 2021

Deze laatste lezing van het seizoen 2020-2021 ging wederom geheel digitaal. 75 Mensen namen deel en zagen en hoorden hoe Kees de Corona-tijd had beleefd in Delft en omgeving.

Door de Corona maatregelen werd de actieradius voor de meesten van ons beperkt tot de omgeving van Delft en soms zelfs tot aan huis en was reizen een groot deel van het jaar niet mogelijk. Maar ook zonder reizen is er heel wat in onze omgeving te zien. Het mooie weer, met name in het voorjaar, speelde daarbij ook een rol. Hieronder een kleine impressie van wat hij allemaal verteld heeft. Het was zoveel dat het ondoenlijk is om volledig te zijn. De prachtige foto’s die hij liet zien waren allemaal door hem zelf gemaakt. Vaak zelfs gewoon met de camera van zijn mobiel, behalve dan die van de vogels, daarvoor is een grotere lens vaak noodzakelijk.

Dat Kees niet de enige was die om zich heen heeft gekeken het afgelopen jaar blijkt wel uit het sterk toegenomen aantal meldingen die op waarneming.nl zijn doorgegeven. Vooral van moeilijk determineerde soortgroepen, zoals nachtvlinders, bijen en mieren e.d., en paddenstoelen. Landelijk werden via waarneming.nl zelfs 8 miljoen waarnemingen doorgegeven !

Het verhaal van Kees is opgebouwd rond de jaargetijden en rond verschillende soorten dieren, vogels en planten. Het laat zien hoe veel er nog te beleven valt in en rond Delft.

Wintervogels 

Kees’ verhaal begint bij de wintervogels. Daarvoor ging hij bijvoorbeeld naar de Vlaardingse Vlietlanden en Ackerdijkse Plassen. Op zich kijkt Kees elk jaar goed naar de natuur, dus hij kan ook de veranderingen zien die zich door de jaren heen voltrekken. Zo waren de brandganzen hier vroeger wintergasten maar tegenwoordig broeden ze hier ook. En de kleine zwanen lopen in aantal terug, gelukkig zijn ze nog wel in Midden-Delfland te zien. En buidelmezen zijn soms in de winter in Groenzoom te zien, maar of ze broeden is niet bekend.

Vleermuizen 

Kees telt in de winter ook de overwinterende vleermuizen, vooral in bunkers. Daarmee is hij een bevoorrecht mens want vleermuizen zijn beschermde dieren en tellen gaat onder strikte voorwaarden. Met de watervleermuizen gaat het steeds beter, maar met de grootoorvleermuis juist niet. Grappig was de foto van de grootoorvleermuis die een slaapplekje had gevonden in een sleutelgat.

In de omgeving van Delft is het afgelopen jaar ook een kraamkolonie gevonden van de kleine dwergvleermuis. De foto liet zien dat die niet groter zjn dan de palm van een hand.

Broedvogelinventarisaties Delft 

Vogelwacht Delft organiseert jaarlijks broedvogelinventarisaties in enkele tientallen gebieden in Delft. In parken, begraafplaatsen, recreatiegebieden, natuurgebieden en stukjes bebouwde kom. Leuk om hier te noemen dat in Delft achter IKEA al een aantal jaren een lepelaarkolonie aanwezig is. Op dit moment 12 tot 14 paartjes. Kennelijk hebben ze het op dit eilandje omgeven door een brede sloot, goed naar hun zin. De kolonie groeit nog elk jaar. Delft heef er een nieuwe attractie bij!

De blauwe reiger broedt in steeds meer kleine kolonies. Alleen langs de Tanthofkade gaat het nog om 40 paren. Delft is ook trots op de broedende slechtvalken. Ze zijn er al 10 jaar. Helaas is er dit jaar nog maar één ei overgebleven door concurrentie met nijlganzen. Verder is ook in Delft bij de scholekster de trend dat er steeds meer op grinddaken wordt gebroed. Vorig jaar zo’n 20 paartjes. Net als overal in het land gaat het met de weidevogels niet goed. In Midden-Delfland komen ze nog wel voor. Gelukkig zijn hier en daar wel wat moerasjes aangelegd, wat weer kluten aanzette tot broeden.

Nachtvlinders 

Kees heeft bij wijze van experiment en nieuwsgierigheid onderzocht of hij met een wit laken en een sterke lamp op zijn balkon nachtvlinders kon vangen, fotograferen en op naam brengen. En met deze heel eenvoudige middelen ging het wonderwel goed. Zelfs aan de rand van de binnenstad van Delft met een grote es voor het balkon. Zo heeft hij meer dan honderd soorten gevonden, waaronder enige zeldzame soorten. Ook andere insectensoorten komen op licht af, zoals bijvoorbeeld wantsen en kevertjes.

Mossen en korstmossen 

Er komen veel soorten mossen en korstmossen voor die deels prima digitaal zijn te herkennen. Dit levert veel nieuwe informatie op over soorten en vindplaatsen. Het blijft echter van belang om ook naslagwerken te gebruiken omdat je dan veel beter de kenmerken blijft onthouden.

Trektellen vanuit huis 

Wanneer je goed overzicht hebt vanuit je woning is het mogelijk om regelmatig vogeltrek te zien. Kees zag vanuit zijn huis 108 vogelsoorten passeren, waaronder purperreiger, smelleken, velduil, beflijster en barmsijs. Door bijna iedere ochtend een uurtje vogeltrek tellen.

Opzoeken van de naam van plant of dier 

Tegenwoordig hoef je niet meer met de dikke determineer-boeken met hun lijvige determineerschema’s aan de slag om de naam van een plantje of beestje te weten te komen. Inmiddels zijn daar speciale apps voor. Je maakt een foto, voert die in en de app gaat op zoek naar de naam. Ook Kees gebruikt die. De site Waarneming.nl heeft 3 apps. Ten eerste de app Obsidentify die primair gericht is op het identificeren van wat je ziet. Daarnaast biedt Waarneming.nl nog iObs (voor i-phones) en ObsMapp (voor Android), waarop je waarnemingen kan invoeren en waar een identificatiefunctie aan hangt.

Een andere app is, de relatief nieuwe ‘ Seek’ . Deze is ook compleet in het Nederlands en gemaakt door iNaturalist. Hoewel ook deze app gericht is op volwassenen is  deze, samen met het WNF, ook geschikt gemaakt voor kinderen.

Zelf doen

Zoeken naar zoveel mogelijk soorten is leuk en nuttig, maar het is nog interessanter om een gebiedje te adopteren (achtertuin, het parkje waar je regelmatig komt of een groter gebied) en helemaal als je een monitoring methode gebruikt (zoals een vlinderroute).

Aleida van den AkkerImpressie van de Lezing van Toine Andernach op donderdag 11 maart.

Er waren ruim 260 deelnemers die de lezing van Toine Andernach via internet op deze zeer winderige avond hebben gevolgd.

Toine raakte geïnteresseerd in vogelnamen nadat hij tijdens zijn excursies met de Vogelwacht Delft regelmatig in discussie raakte over de soms gekke vogelnamen. Hij ging zich erin verdiepen, hij had immers niet voor niets een taalkundige achtergrond. En dat vond hij zo leuk, dat er een heel boekje van gemaakt kon worden. Baardman&boterkontje. Half februari 2021 is het verschenen en deze avond vertelde hij erover.

Hij ontdekte dat sommige vogelnamen wel heel erg oud zijn en afstammen van Germaanse woorden van wel 1000 jaar voor Chr. Bijvoorbeeld de smient en de sperwer. Een ander voorbeeld daarvan is de leeuwerik. In het Germaans was dat: ‘lawairikon’, wat zoveel betekende als ‘ klinken, geluid maken’ (Zelf voeg ik daar, geheel op eigen verantwoordelijkheid, aan toe: ‘ lawaaimaker’ omdat dat zo lekker klinkt). Het verwijst naar het gedrag van het vogeltje. En dat is meteen één van de aspecten waarop vogelnamen gebaseerd kunnen zijn.

Er zijn namelijk een heleboel aspecten waarop de vogelnamen gebaseerd kunnen zijn, zie hieronder met daarbij één van de voorbeelden die Toine gaf.

Ook in andere talen hebben vogels namen die op deze aspecten zijn gebaseerd. Dat hoeven niet per se dezelfde aspecten te zijn. Uit het publiek komt de aanvulling: steenloper heet in het Engels Turn Stone (dus geen loper maar een omkeerder). De hop is de enige vogel die in alle talen de klanknabootsing als grond voor zijn naam heeft.

De naam leeuwerik is al die honderden jaren min of meer gelijk gebleven. Soms veranderen ze ook, bijvoorbeeld de rietgors, die heette vroeger Sloot-musch. Tja, hij heeft wel wat weg van een mus, maar het is echt geen mus maar wel een gors. Daarom is ‘ rietgors’, een gors in het riet, wel een betere naam. Soms is er aan een naam echt geen touw vast te knopen. Bijvoorbeeld de klapekster. Deze vogel klapt niet en is echt geen ekster. Hoe die aan zijn naam gekomen is?

Het komt ook voor dat in één vogelnaam een paar aspecten gecombineerd worden. Toine heeft een ultieme naam verzonnen (verwijzend naar dat andere boekje…):

Huug, de zoon van een van de organisatoren van de lezing, heeft dat geïnspireerd tot een mooie tekening van dit vogeltje.

[zie ook : tekening Huug]

Naar aanleiding van een vraag uit het publiek naar wat Toine zelf de leukste naam vond, antwoordde hij: de ooievaar. Dat betekent ‘ schatdrager’ en brenger van het goede nieuws. En dat is toch een hele mooie naam!

En hoe zit het nou met die boterkontjes uit de titel van het boek van Toine? Weinig vogelaars zullen die naam kennen. Het blijkt een benaming te zijn voor drie vogels: De kievit, de wintertaling en de pijlstaart. Deze drie vogels hebben alle een zachtgeel kontje. Vandaar.

Nieuwsgierig geworden naar het boekje ‘Baardman & boterkontje’ van Toine Andernach? Het is te bestellen via de volgende link http://tinyurl.com/baardmanenboterkontje.

Tijdens zijn lezing verzon Toine Andernach een naam van een vogel die misschien wel eens ooit bestaan zou kunnen hebben. Deze vogelnaam inspireerde een jonge toehoorder tot het maken van een impressie hoe die vogel er uit had kunnen zien. Alle onderdelen uit de naam zijn hier duidelijk terug te vinden. De tekening is gemaakt door Huug.

Toelichting :

Huug vertelt ons “De gele lijnen op zijn buik doen denken aan bliksemschichten en verwijzen naar de storm. De blauwe snavel werkt natuurlijk goed bij het vissen en passen goed bij de zee. De smalle vorm en lengte zijn ook ideaal om te fluiten.” Tot slot vervolgt Huug dat de vogel natuurlijk ook allerlei kenmerken heeft die je bij zeevogels ook ziet. “En natuurlijk heeft hij zwarte poten”. Wij kijken naar hem uit!.

Donderdag 11 maart 2021, 20:00 uur
Online lezing via Zoom, gratis
Georganiseerd door IVN Delft en Vogelwacht Delft

Elk jaar organiseren de natuurverenigingen van Delft in de wintermaanden 6 lezingen over natuuronderwerpen. Elke 2e donderdagavond van de maand in de Papaver, maar door Corona is dat niet meer mogelijk. In januari en februari zijn 2 online-lezingen georganiseerd, en dat blijkt een prima alternatief. Daarom 11 maart weer een online-lezing, ditmaal over vogelnamen.

Heet de fuut ‘fuut’ omdat hij ‘fuut’ roept, houdt de ijsvogel van ijs en kan de putter putten?

Toine Andernach heeft zich verdiept in de betekenis van vogelnamen. Niet alleen in de officiële vogelnamen maar ook in oude volksnamen en vogelnamen in andere talen. Hij heeft hierover ook een boek geschreven: ‘Baardman & Boterkontje’, dat onlangs is verschenen.

Toine is een enthousiaste vogelaar met passie voor taal. Of juist een taalkundige met passie voor vogels?

In deze lezing verklaart hij op informatieve wijze en met soms hilarische verhalen de herkomst van verschillende raadselachtige vogelnamen. Hij put daarbij ook uit zijn persoonlijke ervaringen en illustreert die met oude prenten, video’s en prachtige foto’s van leden van Vogelwacht Delft

Iedereen is welkom bij deze lezing.

Aanmelden kan via de website van IVN-Delft.
Na aanmelding ontvangt u een inlogcode.

Op de avond zelf kunt u vanaf 19.45 uur inloggen. De lezing begint om 20.00 uur en duurt met vragenrondje na afloop tot ongeveer 21.00 uur.