Dit seizoen vinden de lezingen weer plaats in de Papaver en hoef je je vooraf niet aan te melden. Let op, de lezingen vinden in 2022 niet altijd plaats op de tweede donderdag van de maand!

De eerste lezing is op donderdagavond 20 oktober en de tweede op donderdagavond 1 december. In november is er geen lezing. In 2023 vinden de lezingen wel weer plaats op de tweede donderdag van de maand.

De sprekers van dit seizoen nemen ons mee naar een toekomst met meer groen, kijken terug in het verleden, maken zichtbaar wat niet te zien is met het blote oog, maken ons meer bewust van wat er onder, boven en om ons heen te beleven is en vertellen over beheer en behoud. Graag tot ziens op een lezingenavond.

Namens de lezingencommissie

IVN Delft, Vogelwacht Delft e.o. en Natuurlijk -Delfland

Online Lezing ‘de Biologische Boer vertelt’ door van Arie van den Berg op 14 april 2022

Arie kan heel enthousiast en realistisch vertellen over zijn vak: hij is een biologische boer aan de Rotterdamseweg in Schipluiden. 33 mensen hebben zijn verhaal op 14 april geboeid via zoom gevolgd.

Biologisch bedrijf

Arie van den Berg is één van de 150 boeren die biologische melk levert aan Campina. Deze boeren, dus ook Arie, houden zich aan de strenge Europese regelgeving. Dat betekent o.a. dat

• De koeien naar buiten mogen zodra het maar even kan. 
• Hij geen kunstmest gebruikt en geen chemische middelen tegen bijvoorbeeld onkruid in het weiland.
• Hij gebruikt geen medicijnen zoals antibiotica om ziekte te voorkomen.

In Nederland wordt maar 4% van het boerenland biologisch beheerd, dat is het laagst van heel Europa. Terwijl de accountant van Arie v.d. Berg zegt dat het financieel gewoon kan, het is een gezond bedrijf met 90 koeien (en wat schapen en een kinderdagverblijf en beperkt kaas en vleesverkoop)

Bedrijf met flinke historie

Het bedrijf van Arie is al heel oud. Op de Kruikiuskaart uit 1712 staat het al genoemd. Vroeger was het ook een bedrijf dat grotendeels zelfvoorzienend was, met naast vee ook groententeelt. Nu is het voornamelijk vee, en waar vroeger 4 man nodig waren op het bedrijf is er nu maar 1 nodig. Gelukkig blijft het voorlopig ook bestaan omdat de zoon van Arie, Bas, zijn opvolger is.

De opa van Arie ging nog met paard en wagen zijn melk verkopen in de stad. Soms werd niet alles verkocht en kwam hij met melk terug. Dat leidde tot de start van de CMC, de Coöperatieve Melk Centrale.

Weidevogels

Zijn opa maaide ook alleen de beste percelen, andere percelen werden meer met rust gelaten, zo komt het dat op het land van Arie erg oud gras is te vinden, waar Engels raaigras niet de overhand heeft. En dat is weer goed voor de vogels! 10 jaar geleden is hij begonnen met natuurbeheer (levert inkomsten op vanuit provincie en Europa).

Midden in het land is ook een perceel dat nat wordt gehouden, d.m.v. een windmolentje dat gestuurd wordt door een vlotter, en dat trekt weidevogels aan. In het broedseizoen wordt om de drie weken geteld. Daarbij wordt een onderverdeling gemaakt tussen aanwezig, stelletje en nestgedrag. In mei heeft hij percelen met ca 10 nesten die tijdelijk beveiligd worden met schrikdraadjes. Want, zoals Arie het zegt: ‘je hebt iets met jonge dieren, die wil je beschermen’.

Om de kuikens te beschermen tegen predatoren als kraaien, ooievaars en mantelmeeuwen laat hij het gras langer, zodat ze kunnen schuilen. Tegen de vos helpt dat helaas niet, daarom staat de provincie het toe om deze dieren overdag (niet ’s nachts) af te schieten.

De koeien en de stallen

Alle koeien zijn op het bedrijf geboren. Er is een potstal voor 25 koeien en een ligboxenstal voor 65 koeien. Een potstal is een stal waar de mest en het stro blijft liggen en zo een mooie mest oplevert. Een nieuwe stal wordt onderzocht.

Omdat het gangbare ras niet goed tegen het biologisch regime bleek te kunnen, is gezocht naar een beter ras. Dat hebben ze gevonden in een kruising van een Holsteiner met een Frans ras. Die levert 6000 liter melk per jaar per koe op (in plaats van de 8000 liter van een ‘normale’ koe), maar kan gevarieerd voedsel aan en levert ook goed vlees. Op dit moment is de oudste koe op het bedrijf 14 jaar oud, gemiddeld worden ze zo’n 7 jaar.

Bezichtigen

De boerderij is voor iedereen te bezichtigen op 27 mei 2022, op de boederijdag van Campina. Kijk op: http://hoeveackerdijk.nl en https://www.campina.nl/boerderijdagen.

Datum: 14 april 2022 om 20:00 uur, inloop vanaf 19:45 uur
Door: Arie van den Berg

Aanmelden (gratis) via de site van IVN-Delft:
https://www.ivn.nl/afdeling/delft/aanmelden-online-lezing-de-boer-verteld

Arie van den Berg is geen onbekende in de omgeving van Delft en Midden-Delfland. Al sinds 1998 beheert hij zijn melkveebedrijf ‘Hoeve Ackerdijk’ biologisch. Dat bedrijf ligt in Midden-Delfland in de mooie polder tussen Rotterdam en Delft, vlak bij het natuurgebied Ackerdijkse plassen. Daarnaast is hij o.a. ‘weidevogelboer’ voor Vogelbescherming. Hij heeft dus een schat aan kennis en ervaring over het boeren met de natuur. Daarover zal hij vertellen en vragen beantwoorden tijdens deze lezing.

Wat was de aanleiding om biologisch te gaan boeren? Welke hobbels heeft hij moeten nemen? Hoe houdt hij rekening met natuur en landschap? Krijgt hij voldoende steun van zijn omgeving, bijvoorbeeld de natuurverenigingen? Wat maakt biologisch boeren zo bijzonder tussen de begrippen kringlooplandbouw, natuurinclusieve landbouw, e.d.?

Dat Arie succesvol is voor de natuur bewijst het constante broedresultaat van de weidevogels op zijn land. Gelukkig daarom ook dat hij een opvolger heeft, hij vormt met zijn zoon Bas sinds een aantal jaren een maatschap. Zijn kennis, ervaring en de van daaruit opgebouwde toekomstvisie gaan dus niet verloren. In deze lezing geeft hij dat ook mee aan zijn toehoorders.

De drie natuurverenigingen in Delft (IVN-Delft, Vogelwacht Delft en Natuurlijk Delfland-KNNV) organiseren in de wintermaanden elke tweede donderdagavond van de maand gezamenlijk een lezing over een natuuronderwerp.

Aleida van den AkkerDelft, 10 maart 2022

Door Linde Slikboer van Stichting EIS.

Honingbij versus wilde bijen

Linde vertelde de 50 toehoorders over de bijen in Nederland. De honingbij kent iedereen wel, dat is een heel bijzondere bij omdat dat de enige bij is die in sociale groepen leeft en honing maakt om het volk in de winter te kunnen laten overleven, en ook de enige bij die door de mens als ‘huisdier’ gehouden wordt. Alle andere 368 wilde bijen in Nederland overwinteren als ei of larve en hebben dus in de winter geen voedsel nodig. Linde vertelde juist over die andere bijen (en hommels, want die worden ook tot de bijen gerekend). Interessant was dat veruit de meeste bijen ondergronds nestelen, waarvoor ze zelf een holletje graven. Als je die bijen wilt faciliteren moet je dus kale stukjes aarde in je tuin openlaten, vooral in de zon. Een minderheid van de wilde bijen nestelt bovengronds in bestaande holtes. Voor deze bijen hebben, mits goed ontworpen, insectenhotels wél zin.

Meetnet

Bijen zijn kieskeurige beestjes, ze zijn vaak bloemspecifiek en vliegen geen enorme afstanden. Dat betekent dat bouwmateriaal voor nest en voedsel op korte afstand beschikbaar moet zijn. Het is dan ook niet zo gek dat het niet zo goed gaat met bijen. 14% van de soorten zijn al verdwenen uit Nederland. Om meer inzicht te krijgen in de verspreiding is er een hommelmeetnet opgezet. Net als bij de vogels en de vlinders kan iedereen hieraan meedoen door regelmatig een hommelroute te lopen. Kijk op www.bestuivers.nl/meetnethommels.

Bijen versus zweefvliegen

Let wel op: sommige zweefvliegen lijken op hommels. Om te weten of je met een hommel of een zweefvlieg te maken hebt moet je letten op de antennes, ogen en poten. Hommels hebben altijd slanke antennes, geen grote ogen, en hun poten zijn breed en driehoekig en hebben een korfje voor het stuifmeel, plus een glimmend vlakje.

Kenmerken hommels

Linde toonde ons de kenmerken van de verschillende hommels, zie tekening, en deed daarna een testje gedaan of de toehoorders het goed hadden begrepen. En dat viel niet tegen.

Steun- en beschermmaatregelen

Er zijn best een aantal zaken die de wilde bijen kunnen helpen. Denk aan aangepast maaibeheer bij gemeenten en waterschappen, en het bij-vriendelijk maken van openbaar groen en particuliere tuinen. Ook terughoudend zijn bij het plaatsen van honingbijkasten. Verder is het jammer dat de bijen- en vlinderzaadmengsels vaak niet de goede mengsels bieden. Het inzaaien daarvan kan zelfs bijdragen aan het verlies van inheemse wilde planten en bijbehorende insecten. Beter is het goed te kijken naar streekeigen planten en het beheer aan te passen.  Het laten staan van paardenbloemen, klavers en wikkes etc. levert vaak meer op.

Arnaud van den Berg en Aleida van den AkkerEr luisterden en keken 37 mensen geboeid naar de lezing van Albert de Jong over Vogelatlassen. De pollvraag die Albert stelde gaf aan dat 24 mensen al wel eens vogels hadden geteld. Aan het eind van zijn verhaal gaf Albert aan hoe je mee kan doen aan het project LiveAtlas.

Het begon bij Sovon allemaal met een vraag als: ‘Hoeveel winterkoninkjes leven er eigenlijk in Nederland en hoeveel merels?’. Die vraag kun je alleen beantwoorden als je gaat tellen. En dat heeft Sovon sinds 1970/1980 gedaan, althans Sovon heeft gecoördineerd (naast dat de medewerkers natuurlijk ook zelf tellen). Het resultaat is onder andere de Vogelatlas. Ruim 2000 vogelaars uit heel Nederland, waaronder enkele Delftse Vogelaars, brachten de verspreiding van zowel broedvogels als wintervogels in kaart.

Uiteindelijk zijn er voor het opzetten van de vogelatlas 190.000 klokuren besteed. Dat staat gelijk aan 110 mensjaren. Zijn er 1685 atlasblokken geteld en 13.000 km hokken. Er zijn meer dan 2000 vogelaars betrokken geweest bij de tellingen. Er is 70.000 keer geteld waarbij in de broedtijd 1,3 miljoen waarnemingen zijn gedaan en in wintertijd 1,0 miljoen.

Het resultaat mag er dan ook zijn. Een boek (nee geen veldgids) van 3,7 kg zwaar, 640 pagina’s tellend met 369 beschreven soorten. Verder zijn er in het boek 1030 verspreidingskaarten opgenomen. Online zijn er 5000 verspreidingskaarten te vinden. En daarmee is de stap van een boek naar een online atlas gemaakt.

Omdat de gegevens van al die tellers met elkaar vergeleken moeten kunnen worden, is er een methode van tellen nodig die iedere teller hanteert. Sovon heeft die methodes opgesteld en deze gaan over het gebied waar je gaat tellen, op welke soorten je kunt letten en hoe lang je telt (de tijd per telling). Op de site van Sovon is hierover meer te vinden.

Groot-Brittannië was het eerste land dat kwam met een Vogelatlas over broedende vogels. Nederland volgde (zo is Sovon ontstaan), en al gauw kwamen heel veel landen met vergelijkbare resultaten van tellingen in boekvorm. En het ligt voor de hand: al die landelijke tellingen bij elkaar leidde in 1997 tot een Europees overzicht: ‘The EBCC Atlas of European Breeding Birds’. De nieuwste versie daarvan verscheen eind 2020.

Door herhaaldelijk en systematisch te tellen komen trends in beeld en kunnen de gegevens gebruikt worden voor:

• Vaststellen van Rode Lijst van bedreigde soorten
• Aanwijzing van gebieden die (extra) bescherming behoeven
• Bepalen van populatiegrootte van soorten
• Cijfermatige onderbouwing bij conflictsituaties
• Verklaring van verschillen in voorkomen (o.a. klimaatverandering)
• Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek

Dit geldt voor Nederland, maar natuurlijk ook voor Europa. Over het maken van de Europese Atlas liet Albert een leuk 5 minuten durend filmpje zien:

Tegenwoordig wordt niet alleen in de zomer geteld, maar ook in de winter.

De trends die door langjarige tellingen in beeld zijn gebracht zijn verwerkt in het boek ‘Verschenen of verdwenen’. Opvallende conclusie daaruit is dat boerenlandvogels achteruitgaan, maar moerasvogels juist vooruit.

Sovon heeft de smaak te pakken, de Vogelatlas laat zien hoe waardevol het tellen is. Daarom gaan ze door met het project LiveAtlas. Waarbij iedereen mag meedoen, mits ze zich aan de telrichtlijnen houdt. Er zijn drie varianten ontwikkeld:

• Een uur lang in één km²-hok tellen
• Variabele route en tijd: vanaf pakweg 15 minuten – 1,5 uu
• Incomplete lijst (als je toch niet alle soorten kon of wilde bijhouden).

Je kunt dus kiezen wat het best bij je past. Een stevige wandeling, of een half uurtje lunchpauze bijvoorbeeld.

In alle drie varianten maak je een streeplijstje met de soorten die je tegen kan komen en voert de gegevens in via de app AVIMAP. Sovon is blij met elk lijstje! Meer info is te vinden op de website van LiveAtlas: https://liveatlas.nl/ .

Tot slot nog wat interessante links naar pagina’s waar alle telgegevens zijn te vinden.

Op de Europese site https://eurobirdportal.org/ is onder andere heel mooi te zien hoe de vogels zich door het jaar heen verspreiden, bijvoorbeeld de huiszwaluw.

Alle kaarten van broedvogels in Europa zijn te vinden op https://ebba2.info/maps/

Alle kaarten van de Nederlandse Vogelatlas zijn op de vogelinfosite van Sovon te vinden: https://stats.sovon.nl/