Datum: 14 april 2022 om 20:00 uur, inloop vanaf 19:45 uur
Door: Arie van den Berg

Aanmelden (gratis) via de site van IVN-Delft:
https://www.ivn.nl/afdeling/delft/aanmelden-online-lezing-de-boer-verteld

Arie van den Berg is geen onbekende in de omgeving van Delft en Midden-Delfland. Al sinds 1998 beheert hij zijn melkveebedrijf ‘Hoeve Ackerdijk’ biologisch. Dat bedrijf ligt in Midden-Delfland in de mooie polder tussen Rotterdam en Delft, vlak bij het natuurgebied Ackerdijkse plassen. Daarnaast is hij o.a. ‘weidevogelboer’ voor Vogelbescherming. Hij heeft dus een schat aan kennis en ervaring over het boeren met de natuur. Daarover zal hij vertellen en vragen beantwoorden tijdens deze lezing.

Wat was de aanleiding om biologisch te gaan boeren? Welke hobbels heeft hij moeten nemen? Hoe houdt hij rekening met natuur en landschap? Krijgt hij voldoende steun van zijn omgeving, bijvoorbeeld de natuurverenigingen? Wat maakt biologisch boeren zo bijzonder tussen de begrippen kringlooplandbouw, natuurinclusieve landbouw, e.d.?

Dat Arie succesvol is voor de natuur bewijst het constante broedresultaat van de weidevogels op zijn land. Gelukkig daarom ook dat hij een opvolger heeft, hij vormt met zijn zoon Bas sinds een aantal jaren een maatschap. Zijn kennis, ervaring en de van daaruit opgebouwde toekomstvisie gaan dus niet verloren. In deze lezing geeft hij dat ook mee aan zijn toehoorders.

De drie natuurverenigingen in Delft (IVN-Delft, Vogelwacht Delft en Natuurlijk Delfland-KNNV) organiseren in de wintermaanden elke tweede donderdagavond van de maand gezamenlijk een lezing over een natuuronderwerp.

Aleida van den AkkerDelft, 10 maart 2022

Door Linde Slikboer van Stichting EIS.

Honingbij versus wilde bijen

Linde vertelde de 50 toehoorders over de bijen in Nederland. De honingbij kent iedereen wel, dat is een heel bijzondere bij omdat dat de enige bij is die in sociale groepen leeft en honing maakt om het volk in de winter te kunnen laten overleven, en ook de enige bij die door de mens als ‘huisdier’ gehouden wordt. Alle andere 368 wilde bijen in Nederland overwinteren als ei of larve en hebben dus in de winter geen voedsel nodig. Linde vertelde juist over die andere bijen (en hommels, want die worden ook tot de bijen gerekend). Interessant was dat veruit de meeste bijen ondergronds nestelen, waarvoor ze zelf een holletje graven. Als je die bijen wilt faciliteren moet je dus kale stukjes aarde in je tuin openlaten, vooral in de zon. Een minderheid van de wilde bijen nestelt bovengronds in bestaande holtes. Voor deze bijen hebben, mits goed ontworpen, insectenhotels wél zin.

Meetnet

Bijen zijn kieskeurige beestjes, ze zijn vaak bloemspecifiek en vliegen geen enorme afstanden. Dat betekent dat bouwmateriaal voor nest en voedsel op korte afstand beschikbaar moet zijn. Het is dan ook niet zo gek dat het niet zo goed gaat met bijen. 14% van de soorten zijn al verdwenen uit Nederland. Om meer inzicht te krijgen in de verspreiding is er een hommelmeetnet opgezet. Net als bij de vogels en de vlinders kan iedereen hieraan meedoen door regelmatig een hommelroute te lopen. Kijk op www.bestuivers.nl/meetnethommels.

Bijen versus zweefvliegen

Let wel op: sommige zweefvliegen lijken op hommels. Om te weten of je met een hommel of een zweefvlieg te maken hebt moet je letten op de antennes, ogen en poten. Hommels hebben altijd slanke antennes, geen grote ogen, en hun poten zijn breed en driehoekig en hebben een korfje voor het stuifmeel, plus een glimmend vlakje.

Kenmerken hommels

Linde toonde ons de kenmerken van de verschillende hommels, zie tekening, en deed daarna een testje gedaan of de toehoorders het goed hadden begrepen. En dat viel niet tegen.

Steun- en beschermmaatregelen

Er zijn best een aantal zaken die de wilde bijen kunnen helpen. Denk aan aangepast maaibeheer bij gemeenten en waterschappen, en het bij-vriendelijk maken van openbaar groen en particuliere tuinen. Ook terughoudend zijn bij het plaatsen van honingbijkasten. Verder is het jammer dat de bijen- en vlinderzaadmengsels vaak niet de goede mengsels bieden. Het inzaaien daarvan kan zelfs bijdragen aan het verlies van inheemse wilde planten en bijbehorende insecten. Beter is het goed te kijken naar streekeigen planten en het beheer aan te passen.  Het laten staan van paardenbloemen, klavers en wikkes etc. levert vaak meer op.

Arnaud van den Berg en Aleida van den AkkerEr luisterden en keken 37 mensen geboeid naar de lezing van Albert de Jong over Vogelatlassen. De pollvraag die Albert stelde gaf aan dat 24 mensen al wel eens vogels hadden geteld. Aan het eind van zijn verhaal gaf Albert aan hoe je mee kan doen aan het project LiveAtlas.

Het begon bij Sovon allemaal met een vraag als: ‘Hoeveel winterkoninkjes leven er eigenlijk in Nederland en hoeveel merels?’. Die vraag kun je alleen beantwoorden als je gaat tellen. En dat heeft Sovon sinds 1970/1980 gedaan, althans Sovon heeft gecoördineerd (naast dat de medewerkers natuurlijk ook zelf tellen). Het resultaat is onder andere de Vogelatlas. Ruim 2000 vogelaars uit heel Nederland, waaronder enkele Delftse Vogelaars, brachten de verspreiding van zowel broedvogels als wintervogels in kaart.

Uiteindelijk zijn er voor het opzetten van de vogelatlas 190.000 klokuren besteed. Dat staat gelijk aan 110 mensjaren. Zijn er 1685 atlasblokken geteld en 13.000 km hokken. Er zijn meer dan 2000 vogelaars betrokken geweest bij de tellingen. Er is 70.000 keer geteld waarbij in de broedtijd 1,3 miljoen waarnemingen zijn gedaan en in wintertijd 1,0 miljoen.

Het resultaat mag er dan ook zijn. Een boek (nee geen veldgids) van 3,7 kg zwaar, 640 pagina’s tellend met 369 beschreven soorten. Verder zijn er in het boek 1030 verspreidingskaarten opgenomen. Online zijn er 5000 verspreidingskaarten te vinden. En daarmee is de stap van een boek naar een online atlas gemaakt.

Omdat de gegevens van al die tellers met elkaar vergeleken moeten kunnen worden, is er een methode van tellen nodig die iedere teller hanteert. Sovon heeft die methodes opgesteld en deze gaan over het gebied waar je gaat tellen, op welke soorten je kunt letten en hoe lang je telt (de tijd per telling). Op de site van Sovon is hierover meer te vinden.

Groot-Brittannië was het eerste land dat kwam met een Vogelatlas over broedende vogels. Nederland volgde (zo is Sovon ontstaan), en al gauw kwamen heel veel landen met vergelijkbare resultaten van tellingen in boekvorm. En het ligt voor de hand: al die landelijke tellingen bij elkaar leidde in 1997 tot een Europees overzicht: ‘The EBCC Atlas of European Breeding Birds’. De nieuwste versie daarvan verscheen eind 2020.

Door herhaaldelijk en systematisch te tellen komen trends in beeld en kunnen de gegevens gebruikt worden voor:

• Vaststellen van Rode Lijst van bedreigde soorten
• Aanwijzing van gebieden die (extra) bescherming behoeven
• Bepalen van populatiegrootte van soorten
• Cijfermatige onderbouwing bij conflictsituaties
• Verklaring van verschillen in voorkomen (o.a. klimaatverandering)
• Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek

Dit geldt voor Nederland, maar natuurlijk ook voor Europa. Over het maken van de Europese Atlas liet Albert een leuk 5 minuten durend filmpje zien:

Tegenwoordig wordt niet alleen in de zomer geteld, maar ook in de winter.

De trends die door langjarige tellingen in beeld zijn gebracht zijn verwerkt in het boek ‘Verschenen of verdwenen’. Opvallende conclusie daaruit is dat boerenlandvogels achteruitgaan, maar moerasvogels juist vooruit.

Sovon heeft de smaak te pakken, de Vogelatlas laat zien hoe waardevol het tellen is. Daarom gaan ze door met het project LiveAtlas. Waarbij iedereen mag meedoen, mits ze zich aan de telrichtlijnen houdt. Er zijn drie varianten ontwikkeld:

• Een uur lang in één km²-hok tellen
• Variabele route en tijd: vanaf pakweg 15 minuten – 1,5 uu
• Incomplete lijst (als je toch niet alle soorten kon of wilde bijhouden).

Je kunt dus kiezen wat het best bij je past. Een stevige wandeling, of een half uurtje lunchpauze bijvoorbeeld.

In alle drie varianten maak je een streeplijstje met de soorten die je tegen kan komen en voert de gegevens in via de app AVIMAP. Sovon is blij met elk lijstje! Meer info is te vinden op de website van LiveAtlas: https://liveatlas.nl/ .

Tot slot nog wat interessante links naar pagina’s waar alle telgegevens zijn te vinden.

Op de Europese site https://eurobirdportal.org/ is onder andere heel mooi te zien hoe de vogels zich door het jaar heen verspreiden, bijvoorbeeld de huiszwaluw.

Alle kaarten van broedvogels in Europa zijn te vinden op https://ebba2.info/maps/

Alle kaarten van de Nederlandse Vogelatlas zijn op de vogelinfosite van Sovon te vinden: https://stats.sovon.nl/

Datum: 10 maart 2022, 20:00 uur, inloop vanaf 19:45 uur via zoom.

Door: Linde Slikboer, Stichting kenniscentrum EIS.

Aanmelden (gratis) via de site van IVN-Delft: naar aanmeldpagina

Na de noodkreet van wetenschappers dat het niet goed gaat met bijen en andere insecten is de aandacht voor “de bij” sterk toegenomen. Helaas blijft de broodnodige kennis over deze soortgroep nog wat achter en dat zorgt ervoor dat goedbedoelde initiatieven regelmatig ineffectief of zelfs negatief uitpakken voor onze bijen.

In deze lezing gaat Linde in op het onderzoek naar bijen en andere bloembezoekers door stichting Eis, kenniscentrum insecten. Er wordt verteld over de diversiteit, levenswijze en behoeftes van bijen. Zo wordt het duidelijk waarom het zo slecht gaat met de Nederlandse bijen en hoe we ze kunnen helpen.

Afsluitend worden beginnende bijenliefhebbers op weg geholpen bij de herkenning van de meest voorkomende soorten.

( EIS is afkorting voor: European Invertebrate Survey)

De drie natuurverenigingen in Delft (IVN-Delft, Vogelwacht Delft en Natuurlijk Delfland-KNNV) organiseren in de wintermaanden elke tweede donderdagavond van de maand gezamenlijk een lezing over een natuuronderwerp. 10 maart 2022 gaat het over het onderzoek naar bijen en andere bloembezoekers door Stichting EIS, kenniscentrum voor insecten en andere ongewervelden. De lezing wordt gehouden via Zoom.

Datum: 10 februari 2022, 20:00 uur, inloop vanaf 19:45 uur

Door: Albert de Jong, SOVON

Aanmelden (gratis) via de site van IVN-Delft: Naar aanmeldpagina

De drie natuurverenigingen in Delft (IVN-Delft, Vogelwacht Delft en Natuurlijk Delfland-KNNV) organiseren in de wintermaanden elke tweede donderdagavond van de maand gezamenlijk een lezing over een natuuronderwerp. 10 februari 2022 gaat het over de Vogelatlas, hoe is die tot stand gekomen en wat hebben we eraan? En het werk voor het vervolg: De LiveAtlas. De lezing wordt gehouden via Zoom.

Vogels moeten zich voortdurend aanpassen, aan veranderingen in gebieden, andere landbouwmethoden en het veranderende klimaat. De Vogelatlas, die in november 2018 werd gepresenteerd, brengt de trends en ontwikkelingen van de vogelstand in beeld, gebaseerd op 40 jaar vogelonderzoek. Ruim 2000 vogelaars uit heel Nederland, waaronder enkele Delftse Vogelaars, brachten de verspreiding van zowel broedvogels als wintervogels in kaart.

De Vogelatlas geeft een haarscherp beeld met welke vogels het goed gaat en met welke niet. Zo zien we in de cijfers het herstel van de moerasvogels terug. Dankzij gerichte beschermingsmaatregelen en een betere waterkwaliteit doen purperreigers en zilverreigers het weer goed in ons land.” Maar er vallen harde klappen op het boerenland. Met al deze gegevens kan gericht gewerkt worden aan herstel. Daarom is het ook belangrijk om al die informatie actueel te houden, Sovon Vogelonderzoek Nederland voert daarom een vervolg uit: LiveAtlas, waaraan iedere vogelaar aan mee kan doen, en daarvoor hoef je echt niet doorgewinterd te zijn. Albert de Jong van Sovon zal vertellen over het werk voor- en de resultaten van de Vogelatlas en zal ook vertellen wat LiveAtlas inhoudt en hoe je daar een bijdrage aan kunt leveren.