Toine Andernacht

Veel vogelnamen zijn afgeleid van het geluid dat die vogel maakt. Koekoek, oehoe en tjiftjaf zijn daar bekende voorbeelden van: de naam is een fonetische nabootsing of suggestie van het geluid. Dit soort vogelnamen zijn (zuivere) onomatopeeën. Er zijn ook half-onomatopeeën zoals schreeuwarend en korhoen. In deze namen wordt alleen verwezen naar een geluid en wordt het geluid zelf niet nagebootst.

Bij sommige vogelnamen is het wat minder duidelijk of er sprake is van een onomatopee. Hoe zit dat eigenlijk met fuut?

Lang heeft men gedacht dat fuut inderdaad een klanknabootsing was, maar dat is niet waarschijnlijk: alleen het bedelend gepiep van de jongen komt bij zo’n soort geluid in de buurt.

Klaas Eigenhuis beargumenteert in zijn omvangrijke en gedegen Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen dat het logischer is dat fuut, via foet, ontstaan is uit zijn vroegere naam aarsvoet. Deze naam verwijst naar de ver naar achter staande poten van fuutachtigen waardoor het lijkt alsof de poten uit de billen steken. Ook zijn wetenschappelijke genusnaam Podiceps heeft indirect dezelfde betekenis: het is een gewijzigde versie van Podicipes (aarspoot of aarsvoet).

Taalkundig is de evolutie van aarsvoet naar fuut ook te verklaren: de v van voet wordt uitgesproken als een f na de s van aars. Daarna is aars weggevallen, waardoor het korter en waarschijnlijk ook netter werd, en bleef foet over. En de overgang van foet naar fuut kan door een klankwet worden verklaard waarin een oe een uu (en uiteindelijk een ui) wordt, zoals ook in hoes -> huus -> huis.

Overigens werd de fuut vroeger ook Pronkvogel, Keizer en Bonte Visscher genoemd, waarmee zijn statige en kleurrijke karakter werd benadrukt. Dat klonk toch wat complimenteuzer dan aarsvoet….

Toine Andernach

Gebruikte bronnen:
Blok, H., ter Stege, H. (2008). De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis. Leidschendam/Waalre: in eigen beheer.
Eigenhuis, K.J. (2004). Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen. Amsterdam: Stichting Dutch Birding Association.
Nozeman, C. & Sepp, C. (Herdruk 2015). Nederlandsche Vogelen 1770-1829. Tielt, België: Lannoo, Den Haag: KB.
Svensson, L. & Grant, P. J. (2016). ANWB Vogelgids van Europa. Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgevers.

Alfred PellemansJe zou dit verslag ook het niet-verslag van de vogelexcursie kunnen noemen, maar dat levert alleen maar verwarring op. Het echte verslag volgt nog….En staat inmiddels op de site. Zie hier.

Dit verslag van de niet-vogelexcursie gaat over de beestjes die we wel tegen zijn gekomen, maar die niet tot het vogelrijk behoren. En dan heb ik het vooral over libellen. Die vliegen in grote getale rond in de Zouweboezem en omgeving. De kikker noem ik niet eens.

De soort die we het meeste tegenkwamen, was zonder meer de Vroege Glazenmaker. Een grote libel met een bruinig lichaam en groene ogen. Deze soort vliegt de hele tijd, en laat zich daardoor moeilijk fotograferen. Vandaar dat ik er geen foto van heb. Wel in mijn archief gelukkig, dus die staat hier naast afgebeeld.	Vroege Glazenmaker
De Glassnijder liet zich ook zien. Ook zo’n vlieger, maar deze nam wel even tijd voor een fotoshoot.	Glassnijder
Ook de variabele waterjuffer was talrijk. Misschien wel talrijker dan de vroege glazenmaker. Er ze waren druk bezig met elkaar het hof te maken. De variabele waterjuffer dankt zijn naam aan de variabele lengte van de blauwe onderdelen op het lichaam, die naar de staart toe steeds verder afneemt.	Variabele Waterjuffer
Van de juffers liet de grote roodoogjuffer zich goed zien. Meestal rustend op een blad van de waterlelie. Dat is dus makkelijk zoeken.	Grote Roodoogjuffer
Op de weiden rond de Zouweboezem vlogen op korte afstand zowel de viervlek, de platbuik en de gewone oeverlibel rond. De viervlek heeft vier vlekken op zijn vleugels. De meeste andere soorten hebben er slechts twee.	Viervlek
De platbuik heeft een platte buik. Als je hem ziet vliegen is het net een veel te grote wesp. Dus best wel angstaanjagend. Maar het is dus een libel en die steken niet.	Platbuik
De Gewone Oeverlibel is een soort die vaak op het pad gaat zitten. Daarom zie je die ook vaak, als je tenminste op het pad blijft.	Gewone Oeverlibel
Daarnaast kwamen we ook nog een Geelbandlangsprietmot tegen. Deze soort heeft een gele band en lange sprieten.	Geelbandlangsprietmot
En, als klap op de vuurpijl, bij het verlaten van de boezem, kwamen we, in het weekend van de landelijke argusvlindertelling, een argusvlinder tegen. Eén. Maar die telt wel.	Argusvlinder

Hans Zweekhorst
De futen hebben een tweede voedselbron. Al vaker zag ik een fuut een rivierkreeft verschalken. Een Amerikaanse. Maar deze fuut begon gewoon aan z’n tweede.