‘Die zal wel weer verkeerd zijn ingevoerd’, dacht ik toen ik op zaterdag 5 oktober een zeer bijzondere soort zag die op waarneming.nl in Meijendel was ingevoerd. Beginnende vogelaars verwarren wel vaker zeldzame soorten met algemene soorten. En bovendien had ik nog nooit van een roetvliegenvanger gehoord. ‘Een wat?!’ Die staat niet eens in de Collins-gids met vogels van Europa! In Europa was ie pas twee keer eerder waargenomen en in Nederland zelfs nog nooit. Dus dat kon niet kloppen.

Maar het snel stijgende aantal ingevoerde waarnemingen, ook van oude rotten in het vogelaarsvak, deed toch alarmbellen rinkelen. Daar moesten we maar eens gaan kijken. En Kees wilde wel mee. Voor hem was het weliswaar geen lifer want hij had hem een aantal jaar geleden al in China gezien. Maar als Nederlands unicum was ie ook voor Kees een must-have.

Op zaterdagmiddag en -avond hadden we andere verplichtingen maar het beestje zou er vast op zondag ook nog wel zitten. Met goede moed vertrokken we daarom om 8.00 uur richting Meijendel. Daar bleek het om 8.30 uur al zo druk te zijn dat we de auto buiten de vakken moesten parkeren, maar dat ging net. Onderweg naar de plek van de meest recente waarneming kwamen we tientallen vogelaars tegen. Tesselaren, Zwollenaren, Limburgers en Vlamingen waren al vanaf 7.30 uur op zoek naar de heilige graal. Voor Kees was het een warm bad want die kwam om de tien meter een bekende tegen. Maar dat mag ook wel met meer dan vijftig jaar vogelervaring.

Na een uur had de roetvliegenvanger zich nog niet laten zien dus overwogen we om een poging te wagen om de bosgors in de Amsterdamse Waterleidingduinen te gaan bekijken: ook een lifer voor mij. We bleven toch maar hangen want je weet maar nooit, maar na twee uur tevergeefs rondscharrelen werd het tijd voor koffie bij hotel Duinoord, vlakbij de parkeerplaats. Dat is een strategische plek want als ie zich dan alsnog aankondigde, zouden we ons snel naar de bewuste plek kunnen begeven. Maar helaas, geen roetvliegenvanger meer in beeld.

Vanwege andere verplichtingen was het rond 11.00 uur tijd om huiswaarts te keren. Zou dit de eeuwige dipper* op de dip-lijst van Kees worden? En zouden al die twitchers van heinde en verre helemaal voor niks naar Meijendel zijn gekomen? In de auto spraken we af dat we om 14.30 uur terug zouden gaan als hij ondertussen nog zou opduiken. Natuurlijk trad kort na thuiskomst de twitcherwet van Murphy in werking: een zeldzame vogel laat zich alleen zien tot kort voor aankomst op en vanaf kort na vertrek van de waargenomen plek. De roetvliegenvanger werd vanaf 12.00 uur weer massaal gemeld. En wij zaten in Delft…

Ondertussen hadden ook Marc en Gerard aangegeven dat ze graag meewilden om deze Once in a lifetime-experience mee te gaan maken. Stipt om 14.30 uur vertrokken we voor een tweede poging. Na wat parkeergeluk wandelden we om 15.00 uur met goede moed naar de plaats van de meest recente waarneming en die was nog maar van een paar minuten geleden.

Vijf minuten later stonden we tussen tweehonderd twitchers naar de top van een kale boomtak te kijken want daar zat ie tien minuten geleden gewoon. Dus een kwestie van tijd… En ja, de tijd bleek inderdaad te verstrijken: na een kwartier was de kale tak nog steeds de kale tak. Zo ook na een half uur …, na drie kwartier … en na een uur. Moesten we dan toch maar naar de bosgors en met pijn in ons hart afscheid nemen van de kans op een roetvliegenvanger? Maar geduld is een schone zaak en hij was al eerder teruggekomen naar de top van de kale tak.

Na anderhalf uur kwam het verlossende woord: ‘ja, ja, ja, hij zit er weer!’ Alle aanwezige kolossale toeters stonden in een flits schuin omhoog gericht, en kwamen samen op een punt: de top van die kale tak die een iconische kale tak zou worden. Daar zat ie prachtig te shinen in het namiddagzonnetje terwijl onder hem een collectieve zucht van verlichting werd geslaakt. De meest fanatieke twitchers straalden van geluk en vielen elkaar in de armen. En een Franstalige twitcher kon z’n tranen nauwelijks bedwingen. Zo kreeg een behoorlijk individualistische activiteit (zet mensen massaal bij elkaar en laat ze allemaal in stilzwijgen naar boven kijken) toch nog een sociaal trekje.

Nu hadden we de smaak te pakken en de bosgors zat er nog. We besloten om die ook maar te gaan scoren. Na het nodige verwachtingsmanagement met het thuisfront kregen we van de CEO’s (partners) de telefonische toestemming om deze avond het eten het eten te laten. Al slalommend langs de vogelfotografen die aan vijfhonderd foto’s van de roetvliegenvanger nog niet genoeg hadden, snelden we naar de auto en hup richting de Amsterdamse Waterleidingduinen.

We namen de ingang bij boshut ’t Panneland en liepen daarvandaan in een kwartier naar de plek van de bosgors. Onderweg hoorden we een geluid dat verdacht veel op het koeren van een zomertortel leek. Volgens Kees was dat in deze tijd van het jaar nogal onwaarschijnlijk want ze broeden hier helemaal niet.

Maar eerst de bosgors. Een stuk of zes mensen stonden en lagen op een rijtje foto’s te maken dus dit zou een makkelijke twitch gaan worden. Dertig meter voor ons scharrelden twee gorzen: een rietgors en jawel, een bosgors. Die lijken in winterkleed behoorlijk veel op elkaar dus het was mooi om ze zo naast elkaar te kunnen zien.

Op de terugweg hoorden we weer zomertortelachtige geluiden maar we kwamen er al snel achter dat het hier niet om een lid van de avifauna ging. We leerden dat een bronstig damhert erg goed is in het imiteren van een zomertortel.

De balans van deze succesvolle twitchdag: twee lifers voor Marc en mij, eentje voor Gerard en een Nederlandse lifer voor Kees. Een pannenkoek en een biertje in boshut ‘t Panneland maakten de dag compleet. Het was een dag om nooit te vergeten.

*dipper: een zeldzame soort (een twitch) die je op locatie niet meer hebt kunnen waarnemen.

In de museumwinkel van Paleis Het Loo lag deze vogelpuzzel: ‘Rainbow of Birds’. Misschien in het kader van de fraaie tentoonstelling ‘Bloom’, misschien ook niet.

De puzzel is uitgegeven door de New York Puzzle Company, in een collectie van een bekende instelling: The Cornell Lab of Ornithology. Dat is weer de maker van de bekende app Merlin Bird ID. Daar viel dan ook direct mijn oog op, en zo ging deze mooie aanvulling op mijn verzameling vogelpuzzels mee naar huis.

Een kleurrijk geheel in de regenboogvolgorde rood-oranje-geel-groen-blauw-indigo en violet. Een mooi voorbeeld van een van de vele charmes van het vogelkijken: je laten betoveren door de vele verschillende kleuren van de vogelveren.

Ook al zijn dit Noord-Amerikaanse vogels, alleen de Mallard (wilde eend) en de European Starling (spreeuw) komen ook in Nederland voor, toch zijn verschillende vogelfamilies wel te herkennen.

Dankzij het puzzelen zijn deze pracht exemplaren uitstekend te bekijken, zoals de fotografen (en andere kunstenaars) hun creaties tot in de kleinste details zien verschijnen onder hun handen. Dat is weer eens wat anders dan het buiten koekeloeren in wisselende licht- en weersomstandigheden, wat weer een totaal andere charme van het vogelkijken is. Ik kan er dan ook geen genoeg van krijgen.

Als de lente op zijn eind loopt is het tijd om nachtzwaluwen te gaan kijken en luisteren. De nachtzwaluw overwintert in het oosten en zuiden van tropisch Afrika. Pas in de loop van mei is zijn kenmerkende ratel weer te horen boven de Nederlandse heidegebieden. De ratel-topmaand is juni en vanaf juli zijn de nachtzwaluwen al vrijwel niet meer te horen.

Voor de tweede keer in 5 jaar trokken beide Hansen (Zweekhorst en de Winter) gezamenlijk naar de Kriekelaereduinen in Grenspark De Zoom – Kalmthoutse Heide. En wel een avond-excursie op woensdag 26 juni, een zeer warme en droge zomerdag, uitstekend weer om nachtzwaluwen te gaan kijken. Regen was er de voorliggende periode al ontzettend veel gevallen. Dat hebben we gemerkt, zowel op de zandpaden als op de heidevelden stonden grote poelen water. Een feest voor de massaal aanwezige kikkers en padden, die hun aanwezigheid de hele avond en nacht volop hebben laten horen.

Op de een of andere manier onderstreept het gekwaak de verdere stilte op de heide. Op de zandpaden lopen normaliter vele insecten, nu waren dat mini kikkertjes en mini padden. Ook was het een feest voor de nog massaler aanwezige muggen en muggetjes. Ongetwijfeld een feestmaal voor de kikkers. Het gaf ons de nodige afleiding, ondanks de meegebrachte anti-insectenroller.

Voordat de nachtzwaluwen acte de présence zouden geven, moesten wij ons vermaken met twee boomvalken, waaronder een juveniel, en de vele aanwezige boompiepers.

Vanaf 22:15 uur begonnen de nachtzwaluwen te ratelen, niet lang daarna vlogen ze ons ook voorbij. Sommigen al roepend en vleugel-klappend. Wat een magische momenten zijn dat toch, op die langzaam donker wordende heide. Schitterend om te zien dat ze volkomen verdwijnen op de heide of in een boom als ze geland zijn, vanwege hun prachtige camouflagekleed en natuurlijk het afnemende licht. Het lijken onbeholpen luchtacrobaten op hun jacht naar nachtvlinders en tijdens hun baltsvlucht.

Soms vlogen ze ons op maar enkele meters voorbij. We hebben er een heleboel gezien en gehoord, meer dan 5 jaar geleden. Al was het ratelen toen dichterbij en uitbundiger dan nu. Wel was er meer geroep (‘krruIET’ volgens de ANWB vogelgids). Puur natuur, je weet nooit wat je kunt verwachten. We hebben geen foto’s of filmpjes van de nachtzwaluwen gemaakt. Jammer misschien, maar het betekende wel dat we al onze aandacht direct op de vogels konden richten. Tegen 23:00 uur wandelden we weer terug naar de auto, een meegebrachte kleine zaklantaarn hielp ons de plassen te vermijden.

Een zeer gezellige en succesvolle tweemans-excursie werd pas in de nacht van woensdag op donderdag afgerond. Wat een mooie, afwisselende, natuurlijke, bosrijke, stille en donkere omgeving als je Bergen op Zoom op weg naar het zuiden bent gepasseerd. Het is lang geleden dat ik weer insectenlijkjes op de voorkant van de auto heb gezien. Na woensdagnacht was het eindelijk weer eens zo ver. Misschien toch maar weer eens op de Vogelwacht-agenda plaatsen?

Hans de Winter

Een jubileumreeks Haiku’s over vogels, de 10e, over gewone, veel voorkomende vogels. Met als uitzondering een Haiku over een van de mooiste vogels van Nederland, de ijsvogel.

Voor velen een wens
Scherp gefluit, de blauwe schicht
Mooiste van het land
 
Een paartje buizerd
Rustig zwevend op thermiek
Die komen er wel
 
Een ochtendconcert
Reprise in de avond
Mannetje merel
 
Schreeuwen kunnen ze
Tevens luchtacrobaten
De zilvermeeuwen
 
Heerlijk gekwetter
En luisteren naar elkaar
Onze huismussen
 

Een van de mooiste vogels van Nederland, met dank aan zijn fantastische kleuren. Daarnaast lastig te zien, ondanks dat fraaie verenkleed, dat maakt de ijsvogel extra onweerstaanbaar. Met schitterend blauw en oranjebruin als prominente kleuren. Geen wonder dat de ijsvogel een inspiratiebron is voor vele kunstenaars en veel wordt geportretteerd op van alles en nog wat. Zo bezit ik een keramieken spiraalvaas van kunstenaar Jan Kamphuis, cadeau van mijn jongste broer en schoonzus, een eyecatcher (of blikvanger in goed Nederlands).

Mijn jongste zoon attendeerde mij op de ijsvogel van LEGO Icons, en ik kon de verleiding niet weerstaan. Naast mijn vele vogel-legpuzzels nu voor het eerst een puzzel in 3D (van 834 steentjes/stukjes). Mijn complimenten aan de ontwerpers want hij is schitterend en heeft dan ook een prominent plaatsje gekregen in de woonkamer. Dat neemt overigens mijn bewondering voor de echte, levende exemplaren in de Nederlandse natuur niet weg.