Hans de WinterEindelijk was het zover, nachtzwaluwen luisteren en kijken. Jaarlijks keek ik uit naar de laatste excursie van het seizoen. Alleen kon ik nooit op de betreffende datum. Balen! Dan maar in 2020. Helaas, van de excursieagenda afgehaald. Dan maar eigen initiatief. Hans Z was wel te porren om met mij mee te gaan naar de Kriekelareduinen onder Bergen op Zoom. De eerste afspraak viel letterlijk in het water, maar maandagavond 13 juli was het zover. Met mijn oranjerode automobiel stond ik om 19:30 uur bij Hans voor de deur.

Grenspark De Zoom – Kalmthoutse Heide is goed aan te rijden vanuit Delft. Parkeren bij Taverne De Heusche Bollaert aan de 1e Verdelingsweg in Putte. Vervolgens de zandpaden op, het asfalt en de verlichting houden hier op. Vooral op de terugweg is dat iets om rekening mee te houden. De Oude Postbaan leidde ons naar de Kriekelareduinen, enkele kilometers lopen door het bos en vlak voor de Belgische grens links aanhouden. Eén wandelaar kwamen we tegen en vlak bij de duinen twee mountainbikers, meer niet. Wat een rust en stilte, stilte die bijna voelbaar is, een heel apart gevoel.

Ook het vogelleven bleef vrijwel stil. De meeste balts, paarvorming en het voortbrengen van nageslacht hebben we alweer gehad. Maar daar niet om getreurd, we hadden maar één doel en waren er van overtuigd dat dat zou lukken: de nachtzwaluwen. En of het gelukt is! Hans en Hans werden lyrisch! Om 22:15 uur, na geruime tijd wachten in de overigens prachtige omgeving, werden we toch wat ongeduldig. We gooiden er wat App geluiden in. En toen barstte het los. Minutenlang zingen van meerdere kanten. Gevolgd door drie rondjes showvlucht rondom ons van een volwassen mannetje. Later twee exemplaren zingend in bomen verspreid op de heide/duinen, goed zichtbaar. Zodra ze ons zagen, opvliegend met wat kreten en klappend met de vleugels. Puur genieten! Later nogmaals wat vliegende exemplaren en het zingen ging continu door. Maar toen werd het al aardig donker. We moesten ons echt losscheuren van deze plek, om met nog een beetje licht weer over de Oude Postbaan naar de auto te lopen. 00:45 uur heb ik Hans Z weer netjes thuis afgeleverd. Wat een topavond!

Hans ZweekhorstHet bericht over de draaihals van enkele dagen gelden, krijgt nog een toegift. Nu met video.

Hans de WinterOns mezenkastje in de tuin wordt al vele jaren regelmatig gebruikt. Meestal koolmezen maar soms ook pimpelmezen. Het hangt op een goede plek, op een meter of drie hoog, op de buitenmuur van onze buurman die een klein gedeelte van onze tuin afsluit. Tussen het groen van een klimhortensia en pas in de volle zon aan het einde van de middag. Onze tuin is voldoende groen en een pre: aan beide zijkanten van de tuin klassieke ligusterheggen. Twee jaar geleden hebben we een nieuw vogelhuisje aangeschaft, want de tand des tijds had zijn werk gedaan aan mijn zelf gemaakte nestkastje. Blijkbaar was de nieuwe woning te nieuw voor welk mezenpaar dan ook. We hebben het dat jaar zonder logees moeten doen.

Maar vorig jaar weer bingo met een paartje koolmezen. Uiteraard wordt het kastje jaarlijks na de zomer goed schoongemaakt, het oude nestje ligt nog steeds in onze tuin. Dit jaar wilde het weer niet lukken. Elders werd volop gebroed maar niet bij ons. Gelukkig is er altijd een tweede kans. En ja hoor een tweede broedsel van een paartje koolmezen. Of was het toch een eerste, maar nogal laat legsel? In ieder geval waren wij enthousiast toeschouwer van het maken van het nest. Na verloop van tijd werd er langdurig bebroed. Tot het mooie moment van de eerste geluidjes van de jongelingen. Eerst nog zachtjes, hebben we het wel goed gehoord? Maar langzaam aan een flink gekwetter. Het communiceren van de oudervogels met een bek vol insecten is een bijzonder gezicht.

Gelukkig heb ik het uitvliegen van de eerste twee kleintjes kunnen zien. Eerst een paar keer die kop voor het uitvlieggat, vervolgens proberen naar buiten te komen. Als dat eindelijk is gelukt nog even aan de buitenkant van de kast blijven hangen. Daarna vol gas naar de heg. Dat vol gas valt een beetje tegen als je net begonnen bent met vliegen. Nummer één vloog rakelings over mijn hoofd. Hoeveel kleintjes uiteindelijk zijn uitgevlogen weet ik niet. Wel dat er minimaal één nog enkele dagen in de nestkast verbleef. Hard werken voor beide ouders, uitvliegers en thuisblijvers. Maar uiteindelijk werd het stil in ons vogelhuisje. Ook in onze tuin werd het rustig. Tot volgend jaar dacht ik, maar we kregen een derde kans. Omdat je nu het hele jaar door mag blijven voeren, ligt er bij ons zomervoer in het voederhuisje en hangt er tussen de takken en bladeren van de klimhortensia (aan de muur van de buurman) een pot met vogelpindakaas met bessen. Tijdens het harde werken van het voeden van de jongen werd dit zo nu en dan door het ouderpaar aangedaan. En tot mijn verrassing kwam na verloop van tijd het hele gezin zo nu en dan langs voor het zomervoer. Nu ja, het restant van het gezin. Ik telde vier koolmezen waarvan twee nog bedelende jongen. De derde kans!

Hans ZweekhorstHet was zonnig in Drente. Een weekendje vogelen met een plaatselijke gids. Hij wist veel en kende alle geluiden. Maar ook libellen en vlinders. Een zeer leerzaam uitstapje dus. Fietsend en lopend en soms met de auto.De omgeving daar is al de moeite waard, zeer divers en rustig en dus veel, heel veel soorten (108).
Zwevend vier wespendieven, wielewaal, boomleeuwerik, grauwe klauwier, veel koekoeken, geoorde futen, fluiters, goudvinken, draaihals, grauwe vliegenvangers en kraanvogels. Het kon niet op.
Slopend was het wel met een wekker op 5 uur en ’s avond nog wat nachtzwaluwen. Tussendoor een versnapering op een terras met een appelvink drinkend uit de goot.
Bij een van de plassen stond een grondwatermeter. De droogte was hier goed te zien, het peil stond 1 meter lager. Dit is ook de reden dat de kraanvogels geen goed broedsucces hadden. Predatoren hadden gemakkelijk toegang. Wat verder kwamen we er een daadwerkelijk tegen, een boommarter.
We fietsten terug en zagen een paar fotografen. Hier moet het zijn zei de gids nog. En jawel, 2 dikke palen met een hek ertussen en in een van de palen een ingerotte holte…..
zes jongen draaihalzen zijn een week later uitgevlogen.

Gert van der HornVoor vogelaars zijn er natuurlijk heel veel “Wist je dat”-jes. Een minder bekende is dat sommige vogels hun poten van kleur kunnen laten veranderen! Voor mij gaat dit weetje gepaard met een leuke herinnering van toen ik nog helemaal niet zo veel vogelervaring had. Ik lag met verrekijker en fototoestel – het was anno 2003 nog de tijd van dia- en film-rolletjes – aan de oever van een rivier in Californië vogels te kijken, toen daar een kleine reiger aan kwam vliegen. Hij/zij landde niet zo heel ver weg in het ondiepe water. Supergaaf natuurlijk! Dat moest voor mij een nieuwe soort zijn en ik kon ‘m goed bekijken. Hij/zij was wit-grijzig met een donkere rug, een donker petje, gele poten, en compact, alsof z’n kop direct op z’n romp zat: een soort van blauwe reiger met flink ingekorte nek. Direct de net gekochte Stokes Field Guide erop na gebladerd, en ja hoor, geheel conform de foto die daarin stond, een Nycticorax nycticorax, oftewel de Black-crowned Night-Heron. En dat op klaarlichte dag. En toen gebeurde het magische. Er kwam nog een klein reigertje aan vliegen en ook die landde in het water. Hij leek sprekend maar in plaats van gele poten had deze zeer opvallende frambozenrode poten. Mijn geluk kon niet op, zomaar nog een nieuwe soort erbij. Het hele veldgidsje een paar keer doorgebladerd maar een reiger met rode poten was niet te vinden. Dus heb ik maar snel wat dia’s geschoten. Meer bewijsplaatjes dan kunstwerken, maar goed, ze stonden er allebei op. Verder het natuurschoon daar nog eens goed bewonderd natuurlijk, want er waren nog meer nieuwe soorten te zien.

Het mysterie moest natuurlijk opgehelderd worden, dus op een later moment in zo’n heerlijke ‘american book store’ heb ik wat andere gidsen er op nageslagen. De National Geographic Birdguide bood uitkomst: er stond bij de plaatjes van de Black-crowned Night-Heron ook eentje met rode poten en de aanduiding ‘high breeding adult’. Wat blijkt? De kwak -want daar hebben we het over- krijgt in het geval hij/zij een broedpaar vormt rode in plaats van gele poten. Iedereen is vast bekend met de invloed van hormonen op het lichaam (rodere lippen .. of is dat cosmetica?), maar een andere kleur poten dat is toch bijna hekserij. De engelse soortnaam Black-crowned Night-Heron klinkt ook gewoon magischer dan onze nuchtere onomatopee ‘Kwak’.

Nadere bestudering leert dat bij wel meer vogels het kleurpigment in de poten verandert tijdens het broedseizoen. Grote zilverreigers krijgen geel boven aan hun poten, soms zelfs ook een beetje rood/oranje, terwijl hun poten buiten het broedseizoen vooral zwart zijn. Ook onze gewone blauwe reiger kan tijdens het broeden rood/roze poten krijgen terwijl die normaal groen/gelig zijn. Ook bij spreeuwen is er variatie tussen zwart/grijs, lichtroze en donkerroze. Er zijn vast nog meer voorbeelden, maar de kwak is wat mij betreft toch de meestertovenaar, een echte wondersoort. Gelukkig zijn ze ook in Europa te zien, zelfs in Nederland, maar heeft iemand ze hier ook wel eens met rode poten waargenomen?