Volg ons op Facebook
Lees wat er nu op twitter getweet wordt over de Vogelwacht DelftPreview Biesbosch woensdag 10 augustus 2022
Al 13 jaar lang is dit een vast item op de Vogelwacht excursiekalender: de Brabantse Biesbosch. En niet ten onrechte, wat een ontzettend natuurrijk en vogelrijk gebied. Zelfs in de zomer, als het broedseizoen voorbij is, de vogeltrek nog amper is begonnen en met name de eenden (bijna) onherkenbaar zijn vanwege het wisselen van hun verenkleed.
Als voorbereiding op de trip van zaterdag 27 augustus gingen ondergetekende en René Droog een proefrondje maken. Alle foto’s zijn van de hand van René Droog. De mondkapjes op de pont bij Kop van ’t Land zijn gelukkig niet meer nodig, maar verder is de aankondiging op de Vogelwacht-website nog steeds passend. Dan ook maar gelijk het minpuntje van de tocht vandaag: we hebben geen zeearenden gezien. Gezien het zeer warme weer, we stonden aan het begin van een hittegolf, en de flinke droogte, misschien geen verrassing. Dat is dan gelijk het tweede minpuntje: de droogte. Overal stond het water ontzettend laag. Dat heb ik hier nog nooit gezien de afgelopen 13 jaar. Gelukkig was er ook een pluspunt en dat bleek de Nieuwe Dordtse Biesbosch te zijn. Een nieuw natuurgebied dat nog maar enkele jaren bestaat. We zijn er als Vogelwacht Delft nog amper op bezoek geweest. Dat gaat vanaf nu veranderen. Direct onder Dordrecht, tussen het recreatiebos De Elzen, de ons bekende Tongplaat en de Nieuwe Merwede, is een flink stuk akkerland omgezet in waterrijke natuur. Daar staat nu ook een vogelkijkhut waar René en ik hebben staan genieten van o.a.: watersnip, waterral, porseleinhoen, steltkluut en bosruiter. Waterral en steltkluut met grote jongen. Ik vermoed dat we ook dit te danken hebben aan de zeer lage waterstand.
De andere gebieden die we hebben bezocht waren oude bekenden: langs de Bandijk komende vanaf Werkendam, de Noordwaard bij Landart Wassende Maan, de Noordwaard aan de kant van het Biesbosch MuseumEiland en de bekende nestplek (Beleef de Lente) van de visarenden aan de andere kant van de Noordwaard. De eerste stop was op de Bandijk vlak na de afslag Muggenwaard, bij de rode bakstenen uitzichttoren ‘Buiten Kievitswaard’. Daar prachtig zicht op Purperreigers, eerst twee wat verder weg maar vervolgens één heerlijk dichtbij op het kale akkerland achter de toren. Een flink staaltje wensdenken was de rode wouw die hier langskwam, die later een vrouwtje bruine kiekendief bleek te zijn. Onze volgende stop was rondom De Wassende Maan, het natuurkunstwerk uitkijkend over de waterplas in de Noordwaard. Wat een ruimte, wat een rust, wat een hitte en wat een droogte. We hebben op de bodem van een groot stuk drooggevallen Noordwaard gestaan. Leuk om te zien was een flinke wilg, door bevers om geknaagd. Het Biesbosch MuseumEiland en het bijbehorende café Biesonder hebben we niet bezocht. We zijn direct gaan wandelen vanaf de parkeerplaats vóór de brug, door het (schaduwrijke) bosgebied naar het restant van de plas van de Noordwaard. Weinig bosvogelgeluiden vanwege de hitte en het middaguur. Aan de rand van de plas vindt je altijd andere bezoekers. Waaronder een gezin met twee jonge jongens die we een blik konden laten werpen door onze telescoop. ‘Wat is dat voor een ding en hoeveel keer vergroot dat?’ Een mooi zicht op o.a. casarcas.
We zagen ook al één van de visarenden, ver weg aan de overkant. Vervolgens weer naar de auto en langs het MuseumEiland om de Noordwaard heen rijdend (langs het Gat van Lijnoorden, de Boomgatweg en Witboomkil) naar het fietspad langs de Noordwaard. Parkeren kan bij het hek van de werkplaatsen van Staatsbosbeheer. Vervolgens een stukje lopen over het fietspad/dijkje naar het bankje voor zicht (telescopen) op het Beleef de Lente nest van de Visarenden. Weinig actie maar toch twee Visarenden, rustig zittend en een beetje veren poetsend. Veel waterrecreanten op de langzaam droogvallende kreken van dit gebied.
De veerdienst Kop van ’t Land bracht ons vervolgens over de Nieuwe Merwede naar de Dordtse/Zuid-Hollandse kant van de Biesbosch. Voor een bezoek aan de Tongplaat en de eerder gememoreerde Nieuwe Dordtse Biesbosch. Vanaf de pont gingen we linksaf de Zeedijk op om vrij snel links aan te houden (Nieuwe Merwedeweg) op weg naar de T-splitsing met de Oude Veerweg. Hier parkeerden we op het stukje doodlopende weg om lopend over het wel doorlopende fietspad het uitzichtpunt over de Tongplaat te bereiken. Een fraaie één na laatste stopplek. René zag hier een ree en een Boomvalk, die ik beiden heb gemist. Teruglopen kan ook via het schaduwrijke paardenpad tussen de bomen, je moet dan wel het rulle zand trotseren. Gierzwaluwen hebben we nergens gezien of gehoord. Waren die gezien de droogte al vertrokken?
Tot slot de spectaculaire, laatste stop in de vogelhut van de Nieuwe Dordtse Biesbosch. Vanaf de Tongplaat bereikbaar via de Oude Veerweg, rechtsaf de Noorderelsweg en linksaf de Van Elzingen weg. Het was weer een prachtige dag, ondanks de droogte en de hitte. Het was zo warm dat een holenduif zowat voor pampus lag in het lage water van de Nieuwe Dordtse Biesbosch, evenals twee grote jongen van de kuifeend. Zoals gezegd een plek om regelmatig terug te komen.
Voor meer informatie zie o.a. de volgende websites:
Nationaal Park de Biesbosch: https://np-debiesbosch.nl/
Biesbosch MuseumEiland: https://biesboschmuseumeiland.nl/
Nieuwe Dordtse Biesbosch: https://np-debiesbosch.nl/nieuwe-dordtse-biesbosch/
Nieuwe Dordtse Biesbosch: https://www.wshd.nl/nieuwe-dordtse-biesbosch
Voor video’s van René Droog zijn YouTube-kanaal: https://www.youtube.com/user/redjered
Aangetroffen vogels (64 soorten): witgatje, oeverloper, kleine plevier, kemphaan, kluut, tureluur, scholekster, watersnip, waterral, bosruiter, porseleinhoen, steltkluut, grutto, kleine zilverreiger, grote zilverreiger, purperreiger, blauwe reiger, lepelaar, ooievaar, kievit, rietgors, blauwborst, zwartkop, bergeend, meerkoet, waterhoen, fuut, kokmeeuw, zilvermeeuw, visdief, aalscholver, spreeuw, witte kwikstaart, gele kwikstaart, grauwe gans, Canadese gans, brandgans, nijlgans, knobbelzwaan, kneu, torenvalk, bruine kiekendief, visarend, buizerd, boomvalk, houtduif, holenduif, boerenzwaluw, huiszwaluw, oeverzwaluw, kraai, ekster, slobeend, krakeend, tafeleend, wilde eend, kuifeend, casarca, heggenmus, vink, putter, huismus, merel, grote bonte specht.
De blauwe reiger, herinneringen
Niet mijn lievelingsvogel. Dat wil zeggen van oudsher. Ondertussen heb ik hem leren waarderen. Hij ziet er agressief uit met die priemende blik en grote dolksnavel aan dat flinke lijf. Als klein kind had ik veel ontzag voor ze. De blauwe reiger was groot genoeg om zonder al teveel problemen te broeden in de grote bomen van druk bevolkt Amsterdam. Die blik, het formaat en dan ook nog eens dat geschreeuw, waren voor mij voldoende om een straatje om te gaan. ‘Kah-AHRK’, luid, rauw en doordringend volgens de ANWB-Vogelgids. Met een beetje goede wil haal je daar ‘REIGER’ uit. Ik keek als kind met bewondering naar vogels, maar dit was teveel van het goede. Misschien dat ook de hoeveelheid poep daarbij een rol speelde, maar dat kan ik mij niet meer herinneren. Later heb ik daar wel eens last van gehad: op de fiets naar mijn werk in Den Haag werd er op de Binckhorstlaan flink raak gescheten. Gelukkig vingen pet en jas het meeste op.
Groot waren ze ook toen ze langs kwamen in mijn kleine Delftse tuin. Eerst landend op een naburig dak, dan bovenop de ligusterhaag en vervolgens de landing in de tuin. Jarenlang heb ik daarmee te maken gehad. Toen had ik nog een florerende vijver met goudvoorntjes. Die is uiteindelijk toch leeggevist en lek geprikt. De blauwe reiger moet tenslotte ook leven.
Heel lang besteedde ik weinig aandacht aan deze zo algemene vogel. Tot het moment dat ik een blauwe reiger zag met een dunne en een dikke poot. Dat verbaasde mij, maar ik kwam er snel achter, gewoon een kwestie van goed kijken, dat de reigerpoot niet rond is maar plat, met een brede en een smalle kant. Zo simpel kan het zijn.
En dan die naam blauwe reiger. Hij is helemaal niet blauw maar grijs. Hij heet dan ook Grey Heron in het Engelse taalgebied. Toen ik er later achter kwam dat er ook zilverreigers bestonden, was de verwarring compleet. Die zijn wit en de blauwe reiger is zilverachtig. Daar is vast een apart verhaal over te schrijven.
Alle reden dus voor de aanschaf van een nieuwe vogelpuzzel toen ik bijgaande prent tegenkwam tijdens een internetsearch. Wederom een 1000 stukjes legpuzzel van fabrikant Cobble Hill, waarvan ik al twee fraaie vogelpuzzels in bezit had. Wat een mooie prent is dit van Greg Giordano. Een majestueuze reiger, een duidelijk aanwezig ego zou je van mensen zeggen. Omdat hij zo groot is afgebeeld, zijn verenkleed, kop en poten uitstekend zichtbaar. En dan zie je hoe mooi deze vogel is. Dat zou je bijna vergeten omdat hij zo algemeen is in Nederland. Een beetje aandacht voor de natuur om je heen, is direct een pleidooi voor het netjes omgaan met het gewone Hollandse landschap.
Vogeltjesalbum 8 (Haiku’s)
句
Zoals eerder gezegd, het is altijd tijd voor een nieuwe reeks Haiku’s over vogels en de natuur, nummer 8. Deze keer een variant met dezelfde startletter per regel. Niet omdat vogels saai zijn, in tegendeel, vooral vanwege de voorjaarspret.
Paartje ‘wilde’ eend
Paraderend in mijn tuin
Pipos, want soep-eend
Texel natuurlijk
Te samen ogen te kort
Tering veel vogels
Voorjaarswandeling
Vogelzang verpletterend
Vanzelf vrolijker
Glanzende kauwtjes
Gradaties zwart en zwarter
Gewoon gracieus
Gak, gak, gak
Sommige vogelgeluiden appelleren net iets meer aan de emotie dan andere. Dat zal voor iedereen anders zijn. Alle vogelgeluiden raken bij mij nieuwsgierigheid, bewustwording en daardoor levenslust. Laat dat nu net het lentegevoel zijn. Maar bij ganzen gaat dat iets verder, bij mij dan: onbestendigheid, melancholie, de onbekende verten en dus de onbekende toekomst. Het gaat hier wel om ganzen die normaliter ons land na de winter verlaten, op weg naar hun broedgebieden in het hoge noorden. Die daarbij in langgerekte V-vorm ’s nachts of ’s ochtends vroeg massaal overtrekken al gakkend. Die V-vorm en de bijbehorende ganzen-gemeenschapszin verhogen natuurlijk het mysterieuze effect. Tijd om even stil te staan bij welke geluiden ze dan maken.
De ganzen die in Nederland vrijwel niet voorkomen laat ik buiten beschouwing: Sneeuwgans, kleine Canadese gans, witbuik- en zwarte rotgans en roodhalsgans. De Nijlgans laat ik eveneens onbesproken, dat is een fraai gekleurde, exotische (daar heb ik overigens helemaal geen problemen mee) jaarvogel en meer eend dan gans. En dan ook nog eens een agressieve schreeuwlelijk. Daar hebben ze ongetwijfeld hun redenen voor. Ze doen het dan ook goed in ons land.
De rotgans is de makkelijkste, die roept zijn eigen naam: rot, rot, rot. Zij staan dan ook in de inventarisatie ‘Vogelgeluiden, ezelsbruggetjes en geheugensteuntjes’ zoals op deze website te vinden is. Volgens de ANWB-vogelgids van Europa klinkt dat als volgt: een gorgelend r’rot met licht variërende toonhoogten. Voor mij een mysterieus geluid. Onze meest voorkomende rotgans wordt ook wel zwartbuikrotgans genoemd. Zijn familieleden witbuikrotgans en zwarte rotgans komen sporadisch in ons land voor. Altijd een leuke uitdaging voor de ervaren vogelaar om die eruit te pikken tussen de grote groepen ‘standaard’ rotganzen.
Een ander ezelsbruggetje is het trompetteren van de grote Canadese gans. Eigenlijk een exoot die geruime tijd geleden is neergestreken In Nederland en niet meer is vertrokken, een jaarvogel dus. Dat melancholische gevoel heb ik bij hen dan ook niet. Al blijft het een fascinerend en duidelijk aanwezig geluid. ‘Honkend’ volgens Vogelbescherming Nederland.
Een andere gans met veel zwart op zijn lijf is de brandgans, ook met een ezelsbruggetje voor zijn geluid: ‘blaffen’. Vogelbescherming noemt het keffen van een hond, een kort gegak. Kaw volgens de ANWB. Een fraai, rustig geluid.
Van de bruine ganzen is de grauwe gans de bekendste en meest voorkomende in Nederland. Volgens Vogelbescherming met het typische ganzengeluid, zoals dit stukje is genoemd ‘Gak, gak, gak’. Volgens de ANWB: kiJAA-ga-ga of ank-ang-ang (gevarieerd, diep of schril en lijkend op de geluiden van de tamme gans). Van oudsher een wintergast, maar Nederland bevalt ze zo goed dat veel grauwe ganzen jaarrond bij ons aanwezig blijven.
Een gans die op de grauwe gans lijkt is de kolgans. Dit is wel duidelijk een wintergast. ‘Hoog, jodelend en kakelend gegak’ volgens Vogelbescherming. Niet zo nasaal als de grauwe gans dus, maar ‘hoger, muzikaler en lachend’ aldus de ANWB.
De andere bruine in Nederland voorkomende ganzen zijn de rietganzen (taiga-/toendra-, kleine-) en de dwerggans. Kleine rietganzen en dwergganzen komen vrijwel niet in Nederland voor. Ook hier weer een uitdaging voor de ervaren vogelaar. De toendrarietgans en de taigarietgans lijken heel erg op elkaar. Ik houd ze niet uit elkaar, ook omdat er veel individuele variatie is. Hun roep is vrijwel niet te onderscheiden, ‘laag en fagotachtig’ volgens Vogelbescherming. Ook de kleine rietgans heeft een vergelijkbaar geluid. Ook deze rietganzen zijn slechts wintergasten in Nederland.
Veel plezier en succes allemaal met het onderscheiden van onze ganzenpopulatie en het ondergaan van hun verbale geweld.
Vogelpracht
Vogelpracht, een vlucht door Teylers vogelcollectie. Zo afficheert Teylers Museum in Haarlem, de tijdelijke tentoonstelling met een selectie uit hun schitterende collectie vogelprenten. Die vlucht heb ik al achter de rug, maar ik ga zeker nog een keer. En dat kan. Omdat het museum vanwege de Covid-maatregelen een tijdje gesloten is geweest, is Vogelpracht verlengd tot en met 29 mei 2022.
Sinds 5 december 2021 is naast het museum het gerestaureerde woonhuis van Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), de grondlegger van het museum, te bezoeken. Dat maakt een bezoek aan Teylers nog aantrekkelijker. Het is een bijzonder museum, het eerste en oudste museum van Nederland, opgericht als kennisinstituut voor kunst en wetenschap. Dat moet je een keer ervaren. Ze noemen zichzelf niet voor niets ‘Museum van de Verwondering’. Ik heb mij diverse keren laten verwonderen. Haarlem, met zijn fraaie oude centrum, is zo wie zo de moeite van een bezoek waard.
Vogelpracht laat adembenemende prenten zien van John James Audubon (1785-1851), die voor het eerst (Noord Amerikaanse) vogels levensgroot en in hun oorspronkelijke leefomgeving portretteerde, en van vele andere historische grootheden in het bestuderen en vastleggen van vogels. Teylers Museum bezit vele mooie klassieke vogelboeken, waaronder de originele uitgave van ‘The Birds of America’ van Audubon, vanaf 1827 in delen verschenen. En ook de kunstcollectie bevat prachtige vogeltekeningen. Dus niet alleen interessant voor vogelaars maar ook voor kunstliefhebbers. Want dat zijn het, ware kunstwerken: de tekeningen, de gravures en de inkleuringen.
In de museumwinkel lag een fraai boek van uitgeverij Prestel, onlangs verschenen (oktober 2021): een heruitgave van ‘The Birds of America’. Kleiner, de prenten zijn tussen de 1/3 en 2/3 van het formaat van de originele 435 prenten, en dus handzamer dan het origineel, maar desalniettemin groot, zwaar (bijna 2,7 kg) en dik. Ik heb even staan twijfelen maar het boek uiteindelijk niet gekocht. Waardoor het een ideaal cadeau werd voor mijn verjaardag. En nu heb ik het dan toch, nogmaals genieten van de kunstige vogelprenten.
Een puzzelfabrikant zag ook wel brood in vintage vogelprenten, en stelde bijgaande prent samen. Deze prent kan niet tippen aan de originele kunstwerken. Maar altijd leuk om weer een vogelpuzzel te maken als museumbezoek even niet mogelijk is.