Uit verschillende telprojecten blijkt dat de merel, vooral in het stedelijk gebied, al langer achteruitgaat. Het broedsucces van de soort vertoont een zelfde trend. Daarom is 2022 door Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek Nederland uitgeroepen tot het Jaar van de Merel (www.jaarvandemerel.nl ). Samen met zo veel mogelijk vogelliefhebbers wordt onderzocht wat er aan de hand is met de merel, zowel wat de productie van jongen betreft, als met hun leefgebied en voedsel.

De merel is de talrijkste broedvogel van Nederland. In de afgelopen twee eeuwen ontwikkelde de soort zich van schuwe bosvogel naar bekende tuinvogel. Tot de eeuwwisseling namen merels toe, maar vanaf 2016 verdween bijna een derde van de populatie. Waarschijnlijk deels als het gevolg van het usutu-virus, maar de precieze oorzaken zijn nog onbekend. Deze plotselinge afname is reden om de merel beter te gaan onderzoeken.

Hoe kan worden meegedaan worden met het onderzoek?

Merel en bessentelling
Met de onderzoeksvraag of een vermindering van de hoeveelheid groen in de stad (en dus voedsel) misschien een rol speelt bij de overleving van de merels. Met een merel- en bessentelling wordt geprobeerd daar meer over te weten te komen. Elke deelnemer telt vanaf 1 januari wekelijks de merels in de tuin, op het balkon, of in het plantsoen waarop uitgekeken wordt. Van belang is aan te vinken waar ze van aten. Zaten ze in de sierappel? Wroetten ze in het gazon? Of lieten ze de lijsterbes deze week links liggen? De resultaten van de telling geven waardevolle informatie over welke voedselbronnen door het jaar heen belangrijk zijn voor de merel.

Tuinvogeltelling 2022
Om een vinger aan de pols te houden is het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen ‘hun’ merels (blijven) tellen. De jaarlijkse Nationale Tuinvogeltelling op 28, 29 en 30 januari 2022 is daartoe een geschikt moment. Door de grootschalige aanpak van deze telling (er doen tienduizenden tellers mee) en het langjarig verloop geeft het een mooi beeld van aantallen en verspreiding door de jaren heen.

Nestkaartenproject
Jaarlijks worden enkele tientallen merelnesten gevolgd voor het Nestkaartenproject. Om goede uitspraken te kunnen doen over het broedsucces van de Merel zijn meer nestkaarten nodig. Sovon wil graag weten wat het aandeel succesvolle nesten is en hoeveel jongen er uitvliegen. En of daar verschillen in zijn tussen het stedelijk en landelijk gebied. Hiertoe kan het beste een korte cursus Merelnesten zoeken en volgen gevolgd worden. De cursus vindt in de periode april-mei plaats. Onder leiding van een ervaren professional leer je alle stappen: van het ‘koud’ zoeken naar nesten tot het noteren en invoeren van de gegevens via de app AviNest en het Nestkaartprogramma.

Onze Hans en Gerard zijn de nieuwe sterren van de buis bij Omroep West. Lees en kijk wat ze te vertellen hebben.

https://www.omroepwest.nl/nieuws/4513250/vogels-kijken-weer-enorm-populair-door-corona-hier-wat-tips-voor-beginners

Staatsbosbeheer meldt op haar website het volgende.

Vogelgriep, ook wel aviaire influenza of vogelpest genoemd, wordt veroorzaakt door griepvirussen. Vogelgriep is zeer besmettelijk voor pluimvee (kippen, eenden en kalkoenen) en wilde watervogels. Wereldwijd komen er verschillende vogelgriepvirussen voor. Sinds oktober worden dode watervogels, zoals zwanen en ganzen, in natuurgebieden gevonden. Het vogelgriepvirus is in heel Europa aanwezig.

Wat kun je als bezoeker van natuurgebieden doen als je dode of zieke vogels ziet ?

• Raak geen zieke en dode vogels aan en blijf uit de buurt van vogels die afwijkend gedrag vertonen. Vogels kunnen ongecontroleerde bewegingen maken of heel suffig ogen.
• Houd de hond aan de lijn. Honden kunnen ziek worden als ze in aanraking komen met dieren die vogelgriep hebben.
• Blijf op de paden. Probeer zoveel mogelijk de rust te bewaren in gebieden waar veel watervogels zijn. Hiermee voorkomen we de verstoring van watervogels en verkleinen we de kans op verspreiding.

Zie voor meer informatie de website van Staatsbosbeheer.

Peter Elfferich

In de periode van 2013-2015 is door ruim 2000 vogeltellers het veldwerk gedaan voor de Vogelatlas van Nederland. Omdat het duidelijk is dat de vogelbevolking in Nederland aan veranderingen onderhevig is worden door Sovon vogelonderzoek Nederland ieder jaar allerlei telprojecten gecoördineerd die veranderingen moeten registreren. Daarmee worden aantal trends en dichtheden berekend. Van een aantal soorten rond Delft zijn de laatste jaren de aantallen behoorlijk veranderd sinds het atlasproject. Zo zijn de weidevogels nog meer afgenomen en zijn de aantallen van algemene soorten als spreeuw, huismus en merel verminderd. Daarentegen is de cetti’s zanger verder toegenomen en lijkt er deze winter een invasie van vuurgoudhaantjes.

Sinds het verschijnen van de Vogelatlas is dan ook een nieuw telproject gestart: LiveAtlas. LiveAtlas geeft een actueel inzicht in trefkansen door het jaar heen, juist ook in de maanden waarin geen monitoring plaatsvindt. Meedoen aan LiveAtlas is een uitdaging voor iedere vogelaar. Of je nu een heel kilometerhok uitkamt of een rondje in je wijk loopt: elke soort telt. Ook de vogels die je alleen hoort zingen of roepen. En vogels die overvliegen. Door lijstjes bij te houden krijg je zelf een steeds beter beeld van (veranderingen in) het voorkomen van soorten in de gebieden waar jij actief bent.

Je kan op 3 manieren tellingen doen: zie ook de handleiding van Sovon.

De meest waardevolle telling is om in één uur alle vogels te tellen binnen één km-hok. Dit is vergelijkbaar met het atlaswerk.
Je kan ook een vrije route kiezen en langer dan een uur alle vogels tellen.
Tenslotte mag je ook een incomplete lijst invullen zolang je maar aangeeft dat de lijst incompleet is.

Belangrijk is dat je een inlogcode hebt voor Sovon en dat je de app Avimap download op mobiel of tablet en dat je GPS aanzet tijdens de telling.

Je kan de tellingen rond je eigen woonplek doen maar ook op iedere willekeurige plek in Nederland.

Zelf vind ik één uur tellen in een km-hok het prettigst omdat je precies weet wat er van je verwacht wordt. Wel merk ik dat één uur soms wat kort is om een heel km-hok te tellen zeker omdat het invoeren in de app in het begin wat tijd kost. Naast vogels is het ook mogelijk om zoogdieren, vlinders en libellen in te voeren. Na afloop kan je de aantallen uploaden naar de site van Sovon. Hier worden actuele overzichten per soort berekend over het land. Ook kan je alle waarnemingen direct exporteren naar waarneming.nl. Door regelmatig vaste km-hokken te tellen krijg je zelf, en ook Sovon,  een goed beeld van de ontwikkelingen van de soorten door het jaar heen.

Kijk eens op de site van Sovon naar de instructiefilmpjes van LiveAtlas en probeer eens een telling te doen. Naast een eigen lijstje bijhouden lever je ook een bijdrage aan het live bijhouden van de ontwikkelingen van vogelsoorten in Nederland.

Oorspronkelijk artikel Omroepwest – Rogier van der Zanden

DELFT – Door de lockdown zijn we genoodzaakt om ons vertier dicht bij huis te zoeken. De een bouwt een modelspoorbaan, de ander start een schildercarrière en heel veel mensen beginnen met het spotten van vogels. Nu duurt het wel even voordat je daar echt goed in bent, maar je moet ergens beginnen. Hans Zweekhorst en Gerard Dumaij van de Vogelwacht in Delft geven daarom een paar basistips voor de beginnende vogelaar.

Hans en Gerard kun je wel echt deskundigen noemen. Ze beoefenen de vogelhobby al jaren en zijn zeer actief bij de Vogelwacht, die in Delft onder meer excursies en cursussen organiseert. Die cursussen zijn zowel voor beginners als voor gevorderden. Bij de Vogelwacht merken ze dat de belangstelling voor het vogelen sinds corona enorm is toegenomen.

En dat is een goede zaak, vindt Hans Zweekhorst: ‘dat vind ik een zeer positieve kant van de pandemie. Je bent geneigd je eigen leventje in te richten. En dat kan zijn: via een corridor richting de snelweg. Maar nu moet je in je eigen omgeving om je heen gaan kijken. Op zoek naar plezier.’ Volgens Hans is dat de verklaring voor de populariteit van het vogelen. Voordat je net zoveel van het onderwerp weet als de mensen van de Vogelwacht zullen er heel wat jaren en wandelingen overheen gaan. Maar Hans en Gerard hebben wat tips voor beginners.

Vogels kijken is steeds populairder door corona

Tip 1: start ermee in het goede seizoen
We zitten momenteel in een lockdown, dus veel mensen hebben juist nu de tijd om met een nieuwe hobby te beginnen. Toch hebben Hans en Gerard een kleine domper te melden: eigenlijk is de winter niet het beste seizoen als je nog maar weinig ervaring hebt. Veel vogels zijn naar het zuiden vertrokken of houden zich stil, waardoor ze moeilijker te vinden zijn.
De ervaren vogelaar weet wel waar en hoe hij moet zoeken in deze tijd van het jaar, maar als je wilt beginnen, dan kun je dit het beste in het voorjaar doen. Wanneer je dagelijks getrakteerd wordt op uitgebreide fluitconcerten en broed- en baltsgedrag. In de lente zijn de vogels gewoon prominenter aanwezig. Neem nu de indrukwekkende kolonie lepelaars, die mede dankzij de inspanningen van de Vogelwacht een vaste broedplek hebben op een eiland in de Delftse Hout. Als je er in het voorjaar wandelt lopen ze gewoon voor je op het pad. Maar nu zijn de nesten leeg en zitten de lepelaars in zonniger oorden. Zij wel.

Tip 2: ga vroeg op pad, of juist laat
Als je hier serieus werk van wilt maken, dan moet je er geen problemen mee hebben om vroeg uit de veren te gaan. ’s Morgens vroeg worden de vogels wakker, die hebben de nacht achter de rug. Ze hebben trek en gaan op zoek naar voedsel. Maar ze willen ook laten ook laten horen dat ze er zijn. Ze fluiten zich schor om dat andere mannetje weg te jaren en dat vrouwtje te lokken. Dus dat zijn de actiefste momenten’, vertelt Hans Zweekhorst.
Als je nu echt geen ochtendmens bent dan zou je het ook nog aan het einde van de dag kunnen proberen. ‘Als de zon een beetje gaat zakken dan beginnen ze ook allemaal nog weer even te foerageren en te zingen, omdat ze de nacht weer in moeten gaan’.

Tip 3: koop een goede verrekijker
Over verrekijkers valt van alles te zeggen. Hij is essentieel als je serieus vogels wilt spotten. En het is niet verstandig om die online te kopen, want je moet hem op zijn minst even in de hand gehad hebben.
Gerard Dumaij vertelt waarom: ‘Je moet echt even kijken of hij lekker in de hand ligt. Of je hem goed kunt scherpstellen. Wat voor de ene een fijne verrekijker is, is voor de ander een ding waar hij niet goed mee om kan gaan’. Hans vult hem aan: ‘Die vogeltjes zijn over het algemeen klein. Zet je daar een goede kijker op, dan zie je pas echt de verschillen tussen bijvoorbeeld een rietzanger of een kleine karekiet’.

Tip 4: neem een goede vogelgids mee
Een goede vogelgids is altijd een beetje versleten en beduimeld. ‘Een vogelgids die er na jaren nog helemaal netjes uitziet is namelijk nooit gebruikt’, zegt Gerard. Verder is de indeling van de gids belangrijk. Als het goed is dan loopt die ‘van nat naar droog’, dus de watervogels voorin en dan langzaam richting de roof- en zangvogels.
Ook belangrijk: koop een gids met tekeningen in plaats van foto’s. ‘Een foto is een lastige manier om een vogel weer te geven’, volgens Hans. ‘De lichtinval, de schaduwwerking… sommige zeldzame vogels zijn wat lastig om te fotograferen. Die komen nooit zo mooi uit als een getekend exemplaar.

Tip 5: denk niet gelijk dat je een expert bent
Als je echt verstand wilt hebben van vogels, dan is twee keer een boswandelingetje maken niet genoeg. Je moet heel veel vlieguren maken voordat je van jezelf kunt zeggen dat je een beetje kenner bent. Bij de Vogelwacht Delft vinden ze het leuk dat de belangstelling zo groot is, maar het liefst zouden ze willen dat mensen eerst wat cursussen bij hen komen volgen.
Dankzij allerhande apps is het tegenwoordig vrij makkelijk om waarnemingen door te geven, maar die zijn niet allemaal even betrouwbaar. ‘we merken aan het gehalte van de waarnemingen die worden doorgegeven dat er echt wel wat mag worden bijgeschaafd aan de kennis. Laten we het daar maar op houden’, lacht Gerard.