Home » Vogels » Hoe komt de vogel aan zijn naam? » Hoe komt de fuut aan zijn naam?

Hoe komt de fuut aan zijn naam?

Toine Andernacht

Als taalkundige ben ik geïnteresseerd in alles wat met taal te maken heeft. In combinatie met mijn fascinatie voor vogels heeft dat geleid tot de aanschaf van verschillende woordenboeken met vogelnamen en Nederlandsche Vogelen waarin vogels tussen 1770 en 1829 rijkelijk zijn beschreven en geïllustreerd. En dat levert al bladerend allerlei leuke observaties op.

Veel vogelnamen zijn afgeleid van het geluid dat die vogel maakt. Koekoek, oehoe en tjiftjaf zijn daar bekende voorbeelden van: de naam is een fonetische nabootsing of suggestie van het geluid. Dit soort vogelnamen zijn (zuivere) onomatopeeën. Er zijn ook half-onomatopeeën zoals schreeuwarend en korhoen. In deze namen wordt alleen verwezen naar een geluid en wordt het geluid zelf niet nagebootst.

Bij sommige vogelnamen is het wat minder duidelijk of er sprake is van een onomatopee. Hoe zit dat eigenlijk met fuut?

Lang heeft men gedacht dat fuut inderdaad een klanknabootsing was, maar dat is niet waarschijnlijk: alleen het bedelend gepiep van de jongen komt bij zo’n soort geluid in de buurt.

Klaas Eigenhuis beargumenteert in zijn omvangrijke en gedegen Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen dat het logischer is dat fuut, via foet, ontstaan is uit zijn vroegere naam aarsvoet. Deze naam verwijst naar de ver naar achter staande poten van fuutachtigen waardoor het lijkt alsof de poten uit de billen steken. Ook zijn wetenschappelijke genusnaam Podiceps heeft indirect dezelfde betekenis: het is een gewijzigde versie van Podicipes (aarspoot of aarsvoet).

Taalkundig is de evolutie van aarsvoet naar fuut ook te verklaren: de v van voet wordt uitgesproken als een f na de s van aars. Daarna is aars weggevallen, waardoor het korter en waarschijnlijk ook netter werd, en bleef foet over. En de overgang van foet naar fuut kan door een klankwet worden verklaard waarin een oe een uu (en uiteindelijk een ui) wordt, zoals ook in hoes -> huus -> huis.

Overigens werd de fuut vroeger ook PronkvogelKeizer en Bonte Visscher genoemd, waarmee zijn statige en kleurrijke karakter werd benadrukt. Dat klonk toch wat complimenteuzer dan aarsvoet….

Toine Andernach

Gebruikte bronnen:
Blok, H., ter Stege, H. (2008). De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis. Leidschendam/Waalre: in eigen beheer.
Eigenhuis, K.J. (2004). Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen. Amsterdam: Stichting Dutch Birding Association.
Nozeman, C. & Sepp, C. (Herdruk 2015). Nederlandsche Vogelen 1770-1829. Tielt, België: Lannoo, Den Haag: KB.
Svensson, L. & Grant, P. J. (2016). ANWB Vogelgids van Europa. Utrecht/Antwerpen: Kosmos Uitgevers.

 

Deze pagina is 997 keer bezocht
Naar Geluiden

Bijzondere waarnemingen in regio

→ zie kaart

Uit het jaaroverzicht 2023

... meer informatie over het jaaroverzicht ...

Activiteiten

mrt
30
za
07:00 Voorjaarswandeling in Delftse Hout
Voorjaarswandeling in Delftse Hout
mrt 30 @ 07:00 – 10:00
Data: Vijf zaterdagen van 30 maart t/m 27 april, 07.00 uur Aanmelden: is niet nodig. Start: Korftlaan tegenover de Papaver Met de komst van de lente worden er in De Delftse Hout vijf wandelingen georganiseerd door … Lees verder
apr
3
wo
19:30 Cursus “Vogels kijken voor begin...
Cursus “Vogels kijken voor begin...
apr 3 @ 19:30 – 22:00
De cursus voor 2024 is al helemaal vol. Eventuele aanmeldingen komen op de wachtlijst. Na de enthousiast bezochte cursus Vogels kijken voor beginners in het voorjaar van 2023, pikken Toine Andernach en Hans de Winter … Lees verder
apr
6
za
07:00 Excursie bij de cursus “Vogels k...
Excursie bij de cursus “Vogels k...
apr 6 @ 07:00 – 10:00
Excursie voor de deelnemers aan de cursus “Vogels kijken voor beginners”.
07:00 Voorjaarswandeling in Delftse Hout
Voorjaarswandeling in Delftse Hout
apr 6 @ 07:00 – 10:00
Data: Vijf zaterdagen van 30 maart t/m 27 april, 07.00 uur Aanmelden: is niet nodig. Start: Korftlaan tegenover de Papaver Met de komst van de lente worden er in De Delftse Hout vijf wandelingen georganiseerd door … Lees verder
apr
10
wo
19:30 Cursus “Vogels kijken voor begin...
Cursus “Vogels kijken voor begin...
apr 10 @ 19:30 – 22:00
De cursus voor 2024 is al helemaal vol. Eventuele aanmeldingen komen op de wachtlijst. Na de enthousiast bezochte cursus Vogels kijken voor beginners in het voorjaar van 2023, pikken Toine Andernach en Hans de Winter … Lees verder

Thank you for your upload