Home » Vogels » Hoe komt de vogel aan zijn naam? » Hoe komt de putter aan zijn naam?

Hoe komt de putter aan zijn naam?

Een pieper piept, een kruiper kruipt en een duiker duikt. Maar wat doet een putter dan? Een putter put. Huh? Nou ja, niet van nature maar in een kooitje en door mensen geleerd.

En daar begonnen we al heel lang geleden mee. Al sinds de Romeinen in de 1ste eeuw na Christus weten we dankzij Plinius de Oudere dat putters konden leren hun eigen water omhoog te takelen (te putten). Plinius schreef vrij vertaald:

De kleine Distelvinken doen wat men hen leert en dat niet alleen met hun stem maar ook met hun snavel en pootjes die ze in plaats van handen gebruiken.”

Putters konden in hun zogenaamde puttershuis met een klein emmertje water putten door met hun snavel aan een kettinkje te trekken en dat met hun pootjes vast te houden. Sommige huisjes hadden ook een wagentje met voer dat ze naar binnen konden trekken. Een puttershuis zag er in de 17de eeuw zo uit:

(uit Verdaasdonk, het Puttertje van Fabritius)

Sinds 1640 komt de naam putter in het Nederlands voor (en sinds 1555 onder de naam petter). Oorspronkelijk werd die naam alleen gegeven aan de gekooide putters en bleef de naam distelvink (al teruggevonden als distelvinc rond 1240) bestaan voor de in het wild levende vogels (WNT). Dus putter heeft in ieder geval een betekenis gekregen die samenhangt met zijn vaardigheid om water te putten. En in het Engels is dat trouwens nog duidelijker: daarin vinden we de volksnaam water-drawer.

Eigenhuis (2004) vraagt zich echter af of dit ook de oorspronkelijke betekenis is van zijn naam. Het gebeurt namelijk vaker dat vogelnamen ‘onder het volk’ een andere interpretatie krijgen door allerlei nieuwe ontwikkelingen of gebeurtenissen en dat de oude betekenis verwatert en uiteindelijk niet meer bekend is.

Eigenhuis denkt daarbij aan een afleiding van het Middelnederlandse puederen (wroeten) waardoor putter de betekenis van peuter(aar)tje krijgt. Een verklaring voor deze mogelijke betekenis zou dan kunnen zijn dat putters te vinden zijn op distels waarvan ze zaden proberen los te peuteren. Maar we kunnen dit niet met zekerheid zeggen.

En nu bent u vast ook benieuwd hoe ’t zit met die andere vogelnamen die eindigen op -er: als de putter put, eidt dan de eider, fraat de frater, ruit de ruiter, reigt de reiger, sperwt de sperwer, topt de topper en lijst de lijster? Vast niet, maar we zoeken ’t uit!

Toine Andernach

 

Gebruikte bronnen

Anoniem, Ruit met een geketende vogel voor een vogelhuisje, 1650-1675, gebrandschilderd glas, 11,6 x 8,4 centimeter, Rijksmuseum te Amsterdam, op: https://www.rijksmuseum.nl/nl/zoeken/objecten?q=ruit&p=13&ps=12&st=Objects&ii=6#/BK-LXXXI-L,150.

Eigenhuis, K.J. (2004). Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen. Amsterdam: Stichting Dutch Birding Association.

Nozeman, C. & Sepp, C. (Herdruk 2015). Nederlandsche Vogelen 1770-1829. Tielt, België: Lannoo, Den Haag: KB.

Veen, P.A.F van, N. van der Sijs (1997). Etymologisch woordenboek. De herkomst van onze woorden. tweede druk, Utrecht/Antwerpen: van Dale Lexicografie, op: http://etymologiebank.nl/.

Verdaasdonk, C. (2018). Het puttertje van Carel Fabritius: functie en iconografie. Volkert Manuth Scriptie, Radboud Universiteit, Nijmegen.

Wilms, H. (2016). Wetenschappelijke namen van de Vogels van Europa, op http://www.wnve.nl.

WNT (1882-1998). Woordenboek der Nederlandsche taal. Bewerkt door M. de Vries en L.A. te Winkel (et al.). ‘s-Gravenhage: Nijhoff, op http://wnt.inl.nl/.

Koninklijke Bibliotheek

Deze pagina is 5.700 keer bezocht
Naar Geluiden

Bijzondere waarnemingen in regio

→ zie kaart

Uit het jaaroverzicht 2022

... meer informatie over het jaaroverzicht ...

Activiteiten

okt
7
za
08:00 Excursie: Driemanspolder
Excursie: Driemanspolder
okt 7 @ 08:00 – 16:00
Zaterdag 7 oktober, Driemanspolder, fietsexcursie Start: Korftlaan tegenover de Papaver om 8.00 uur Informatie en aanmelden op donderdag 5 oktober tussen 19.00 en 21.00 uur bij Alfred Pellemans, Tel.telefoonnr Op fietsafstand van Delft ligt de … Lees verder
okt
12
do
20:00 Natuurlezing Ecocampus
Natuurlezing Ecocampus
okt 12 @ 20:00 – 22:00
Natuurlezing Ecocampus
Drie Delftse Natuurverenigingen, IVN-Delft, Natuurlijk Delfland en Vogelwacht Delft, organiseren ieder jaar in de wintermaanden 6 lezingen over een natuuronderwerp. De eerste lezing is 12 oktober 2023. “De TU-campus zou een proeftuin moeten zijn voor … Lees verder
okt
21
za
08:00 Excursie Maasvlakte
Excursie Maasvlakte
okt 21 @ 08:00 – 17:00
Start Korftlaan tegenover de Papaver. Kosten € 0,07 per kilometer. Informatie en aanmelden op donderdag 19 oktober tussen 19:00 en 21:00 uur bij Alfred Pellemans telefoonnr De laatste keer dat we de Maasvlakte bezochten was … Lees verder
nov
4
za
06:15 Excursie: dagje of weekendje Texel
Excursie: dagje of weekendje Texel
nov 4 @ 06:15 – nov 5 @ 17:00
Wanneer: zaterdag 4 en zondag 5 november 2023 Verzamelen: om 6.15 uur, vertrek om 6.30 uur, boot van 8.30 uur Vertreklocatie: Korftlaan tegenover de Papaver Excursieleiders: Toine Andernach en Kees Mostert Kosten: € 0,07 per … Lees verder
nov
9
do
20:00 Natuurlezing: Scholeksters gaan ...
Natuurlezing: Scholeksters gaan ...
nov 9 @ 20:00 – 22:00
Natuurlezing: Scholeksters gaan het dak op!
Drie Delftse Natuurverenigingen, IVN-Delft, Natuurlijk Delfland en Vogelwacht Delft, organiseren ieder jaar in de wintermaanden 6 lezingen over een natuuronderwerp. De tweede lezing is 9 november 2023. Spreker: Rafaël Martig Waar: De Papaver, Korftlaan 6, … Lees verder

Thank you for your upload