Home » Vogels » Hoe komt de vogel aan zijn naam? » Hoe komt de putter aan zijn naam?

Hoe komt de putter aan zijn naam?

Een pieper piept, een kruiper kruipt en een duiker duikt. Maar wat doet een putter dan? Een putter put. Huh? Nou ja, niet van nature maar in een kooitje en door mensen geleerd.

En daar begonnen we al heel lang geleden mee. Al sinds de Romeinen in de 1ste eeuw na Christus weten we dankzij Plinius de Oudere dat putters konden leren hun eigen water omhoog te takelen (te putten). Plinius schreef vrij vertaald:

De kleine Distelvinken doen wat men hen leert en dat niet alleen met hun stem maar ook met hun snavel en pootjes die ze in plaats van handen gebruiken.”

Putters konden in hun zogenaamde puttershuis met een klein emmertje water putten door met hun snavel aan een kettinkje te trekken en dat met hun pootjes vast te houden. Sommige huisjes hadden ook een wagentje met voer dat ze naar binnen konden trekken. Een puttershuis zag er in de 17de eeuw zo uit:

(uit Verdaasdonk, het Puttertje van Fabritius)

Sinds 1640 komt de naam putter in het Nederlands voor (en sinds 1555 onder de naam petter). Oorspronkelijk werd die naam alleen gegeven aan de gekooide putters en bleef de naam distelvink (al teruggevonden als distelvinc rond 1240) bestaan voor de in het wild levende vogels (WNT). Dus putter heeft in ieder geval een betekenis gekregen die samenhangt met zijn vaardigheid om water te putten. En in het Engels is dat trouwens nog duidelijker: daarin vinden we de volksnaam water-drawer.

Eigenhuis (2004) vraagt zich echter af of dit ook de oorspronkelijke betekenis is van zijn naam. Het gebeurt namelijk vaker dat vogelnamen ‘onder het volk’ een andere interpretatie krijgen door allerlei nieuwe ontwikkelingen of gebeurtenissen en dat de oude betekenis verwatert en uiteindelijk niet meer bekend is.

Eigenhuis denkt daarbij aan een afleiding van het Middelnederlandse puederen (wroeten) waardoor putter de betekenis van peuter(aar)tje krijgt. Een verklaring voor deze mogelijke betekenis zou dan kunnen zijn dat putters te vinden zijn op distels waarvan ze zaden proberen los te peuteren. Maar we kunnen dit niet met zekerheid zeggen.

En nu bent u vast ook benieuwd hoe ’t zit met die andere vogelnamen die eindigen op -er: als de putter put, eidt dan de eider, fraat de frater, ruit de ruiter, reigt de reiger, sperwt de sperwer, topt de topper en lijst de lijster? Vast niet, maar we zoeken ’t uit!

Toine Andernach

 

Gebruikte bronnen

Anoniem, Ruit met een geketende vogel voor een vogelhuisje, 1650-1675, gebrandschilderd glas, 11,6 x 8,4 centimeter, Rijksmuseum te Amsterdam, op: https://www.rijksmuseum.nl/nl/zoeken/objecten?q=ruit&p=13&ps=12&st=Objects&ii=6#/BK-LXXXI-L,150.

Eigenhuis, K.J. (2004). Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen. Amsterdam: Stichting Dutch Birding Association.

Nozeman, C. & Sepp, C. (Herdruk 2015). Nederlandsche Vogelen 1770-1829. Tielt, België: Lannoo, Den Haag: KB.

Veen, P.A.F van, N. van der Sijs (1997). Etymologisch woordenboek. De herkomst van onze woorden. tweede druk, Utrecht/Antwerpen: van Dale Lexicografie, op: http://etymologiebank.nl/.

Verdaasdonk, C. (2018). Het puttertje van Carel Fabritius: functie en iconografie. Volkert Manuth Scriptie, Radboud Universiteit, Nijmegen.

Wilms, H. (2016). Wetenschappelijke namen van de Vogels van Europa, op http://www.wnve.nl.

WNT (1882-1998). Woordenboek der Nederlandsche taal. Bewerkt door M. de Vries en L.A. te Winkel (et al.). ‘s-Gravenhage: Nijhoff, op http://wnt.inl.nl/.

Koninklijke Bibliotheek

Deze pagina is 6.940 keer bezocht
Naar Geluiden

Bijzondere waarnemingen in regio

→ zie kaart

Uit het jaaroverzicht 2024

... meer informatie over het jaaroverzicht ...

Activiteiten

apr
19
za
07:00 Fietsexcursie De Nieuwe Driemans...
Fietsexcursie De Nieuwe Driemans...
apr 19 @ 07:00 – 16:00
Fietsexcursie De Nieuwe Driemanspolder
Zaterdag 19 april, fietsexcursie. Start: Korftlaan tegenover de Papaver om 7.00 uur Informatie en aanmelden op donderdag 17 april tussen 19.00 en 21.00 uur bij Alfred Pellemans, Tel: telefoonnr Op fietsafstand van Delft ligt de … Lees verder
07:00 Voorjaarswandelingen in Delftse ...
Voorjaarswandelingen in Delftse ...
apr 19 @ 07:00 – 10:00
Met de komst van de lente worden er in De Delftse Hout zes wandelingen georganiseerd door de Vogelwacht Delft e.o. Data: Zes zaterdagen van 22 maart t/m 26 april, 07.00 uur Aanmelden: is niet nodig. … Lees verder
apr
23
wo
19:30 Voorjaarscursus Vogels kijken vo...
Voorjaarscursus Vogels kijken vo...
apr 23 @ 19:30 – 22:00
In april is het weer zover, de beginnerscursus vogels kijken van Vogelwacht Delft e.o. op 4 achtereenvolgende woensdagavonden. Er zijn vanwege afmeldingen enkele plaatsen vrijgekomen. Dus geïnteresseerden kunnen weer reageren. Stuur dan graag een mail … Lees verder
apr
25
vr
19:00 Rondje Vockestaert, op zoek naar...
Rondje Vockestaert, op zoek naar...
apr 25 @ 19:00 – 21:00
Vrijdagavond 25 april, fiets- wandelexcursie Start: Begin fietspad langs Abtswoude (kruising Abtswoude met Nieuwe Mantjeskade) van 19.00 uur tot 21.00 uur. Informatie en aanmelden op donderdagavond 24 april tussen 19.00 en 21.00 uur bij Jannie … Lees verder
apr
26
za
07:00 Voorjaarswandelingen in Delftse ...
Voorjaarswandelingen in Delftse ...
apr 26 @ 07:00 – 10:00
Met de komst van de lente worden er in De Delftse Hout zes wandelingen georganiseerd door de Vogelwacht Delft e.o. Data: Zes zaterdagen van 22 maart t/m 26 april, 07.00 uur Aanmelden: is niet nodig. … Lees verder

Thank you for your upload