Dominic DijkshoornInleiding

Naar aanleiding van de soort van de maand van Natuurlijk Delfland, de steenhommel, volgt hier een beschrijving voor de bouw en plaatsing van een hommelnestkast. De nestkast hier beschreven is geschikt voor vrijwel alle hommelsoorten die in onze tuinen voorkomen en is ontworpen om op de grond geplaatst te worden in een rommelig hoekje in de tuin. De nestkast op de foto’s is gemaakt van afvalhout en restjes horrengaas.

Het uitzoeken van een geschikte nestplaats door de kritische hommelkoningin

Hommelkoninginnen zijn kieskeurig wat betreft de nestplaats. In het vroege voorjaar van maart tot en met april komen de koninginnen tevoorschijn na hun overwintering. Naast hongerig naar voedsel zoeken, het bezoeken van planten, gaan zij ook op zoek naar een geschikte nestplaats. Ze vliegen daarbij ‘zoekend’ rond door laag boven de grond langs randjes en rommelige hoekjes in de tuin te vliegen waarbij ze af en toe even landen om de plek te inspecteren. Hun voorkeur gaat uit naar een geschikt bestaand nest omdat ze zelf geen nest (kunnen) bouwen. Verlaten muizennesten in de grond zijn favoriet, maar verlaten vogelnesten in vogelnestkasten kunnen ook in de smaak vallen. Het nest moet vooral uit mos en haren bestaan. Lekker warm en verborgen om je kroost in te verstoppen.

De hommelnestkast

Op de foto’s is de beschreven hommelnestkast te zien. De tekening laat wat details en maten zien van deze kast. De maten ter inspiratie, want de afmetingen komen helemaal niet zo nauw. De buitenmaten van deze kast bedragen LxBxH = 28x23x14 cm. Het voorportaal is 5 cm breed, maar mag ook zeker wat kleiner. De openingen voor de hommel mogen ongeveer 2 cm in diameter zijn (die van Koppert zijn 1.6 cm). Let op dat ze zich niet tegenover elkaar bevinden om de buitenwereld af te schermen! Hommels houden van een gangetje (NB we willen een muizenhol nabootsen).

Twee beluchtingsgaten zijn voor het gemak even groot als de openingen, zitten bovenin vlak onder het deksel aan de zijkanten van de nestruimte en zijn bekleed met gaas. De beluchtingsgaten zijn via de zijkanten onder de nestruimte door met elkaar verbonden. De uitneembare nestruimte bestaat uit twee verticale plankjes met daartussen een bodem van gaas. De latten aan de binnenkant van de nestkast (vier verticaal in de hoeken en een voor en een achter op de bodem, allen niet in de tekening opgenomen) dienen als steun voor de uitneembare nestruimte. Deze latjes zijn ongeveer 1.5 cm dik (mag ook zeker 1 cm zijn) waardoor ze eenzelfde breedte voor de beluchtingsruimte creëren aan de onder- en zijkanten van de nestruimte.

De nestruimte is uitneembaar om deze en de bodem eronder makkelijk schoon te kunnen maken aan het eind van de zomer wanneer het nest verlaten is zodat parasieten niet achter kunnen blijven. De beluchting onder het nest door, met gaas in de bodem van de nestruimte, dient om het nest niet te nat te laten worden. Door de bodem van de nestruimte goed met mos te bekleden, zal het niet tochten. De lucht kan alleen onder de nestruimte doorstromen (NB de verticale plankjes sluiten bovenin ongeveer op de deksel aan).
De maten komen dus niet heel nauw. Wat wel belangrijk is, is de plaatsing en inrichting van de kast.

De inrichting van het interieur

Het nabootsen van een oud muizennestje geeft waarschijnlijk het beste resultaat. Droog wat stukken mos en leg deze vervolgens als een tapijtje op de bodem van de nestruimte (op het gaas). Maak van de rest een bol door de (grote plakken) stukken mos samen om je vuist heen te drukken zodat het min of meer een geheel wordt, een bolletje. Aan de binnenkant kun je stukjes schapenwol/vacht en misschien wat haren toevoegen om het geheel zacht en knus te maken. Plaats de opening van de bol naar het toegangsgat en zorg dat de bol niet kan inzakken waardoor de opening versperd wordt. NB gebruik geen vacht van huisdieren die behandeld zijn met spulletjes tegen beestjes. Alle insecten gaan hier hartstikke dood van, dus ook je hommelkoningin.

Plaatsing van de nestkast

Hommels zoeken in rommelige hoekjes op zoek naar een geschikt holletje. Ze zoeken bij voorkeur op plekjes met veel afgevallen blad. De nestkast kan laag op de grond in zo’n rommelhoekje geplaatst worden. Bijvoorbeeld achter of onder een struik in de hoek. Dek de nestkast ook af met wat afgevallen blad, maar zorg ervoor dat de opening vrij blijft.

Een hommel in de kast

Om er een hommel in te krijgen moet de hommel de kast zelf vinden. NB een op een bloem drinkende hommel heeft op dat moment geen interesse in je nestkast. Het kan even duren voordat een zoekende hommel de opening van je nestkast gevonden heeft. Soms ziet ze hem zelfs over het hoofd. Wat je kunt doen, is een zoekende hommel zelf vangen met een netje en deze voorzichtig in een buisje doen zodat ze zich niet bedreigd voelt. Door haar bij de nestopening vrij te laten, zal ze zelf de nestkast inlopen. Het is een goed teken wanneer je hommel een kwartier wegblijft om de kast te inspecteren. Als ze weer naar buiten komt en de kast goedgekeurd heeft als nest, vliegt ze wat rondjes om de kast die steeds groter worden om zich te oriënteren.
Het kan zijn dat je daarna weken niets ziet. Dat hoeft niet te betekenen dat er niets gebeurt. Met slecht weer blijft de koningin binnen en eet van haar voedselvoorraad totdat het weer buiten beter is om uit te vliegen. Na ongeveer twee weken van voedselvoorraad aanleggen, zal ze beginnen met het leggen van eitjes, uitbroeden ervan en verzorgen van de werksterlarven. Na ongeveer zes weken zullen de werksters uitvliegen en blijft de koningin binnen. Naar het einde van de zomer vliegen er nieuwe koninginnen en hommelmannen uit. Het nest wordt dan verlaten en blijft leeg achter.