Alfred PellemansWe hebben ons allemaal al eens verdiept in vogelgeluiden. Met wisselend succes: voor de een is het klip en klaar welk geluid bij welke vogel hoort, en zelf in wat voor toestand de vogel is. Voor een ander is dat allemaal niet zo duidelijk. Dat komt ook wel omdat wij als mens niet begrijpen wat de betekenis is van het geluid.

Lastig hoor, die vogels.

Globaal kunnen we het geluid wel indelen, maar het blijft erg oppervlakkig. Zo onderscheiden we diverse soorten geluiden : zang, contactroep, trekroep, bedelroep en alarmroep. De zang is wat een vogel laat horen bij het maken van indruk op een vrouwtje, of om een rivaliserend mannetje te laten weten dat dit broedgebied al bezet is. De contactroep is het geluid dat de vogel laat horen om een soortgenoot iets te laten weten. Het iets in deze zin is, kan al een onderdeel zijn van een veel grotere studie, maar ik zal later in dit verhaal een poging doen om dit nader toe te lichten door de roep van een bekende soort te analyseren.

De merel is waarschijnlijk de meest bekende vogel die dit soort geluiden goed laat horen. En die ook nog eens in heel wat tuinen voorkomt, zodat we daar allemaal wel een voorstelling bij kunnen maken. De zang is het meest tot de verbeelding sprekend geluid. De merel laat alle tonen horen die hij machtig is, en begint daarna vrolijk weer van voor af aan. Hij doet dit vaak vanuit een hoge post, bijvoorbeeld een boom, en dan ook nog het liefst ’s ochtends vroeg, en dan bedoel ik vroeg. De meeste andere vogels slapen dan nog, net als de meeste mensen trouwens. Als je heel goed luistert naar merel, dan hebben die zo rond het nest ook een heel scala aan zachte geluidjes. Omdat we die als mens niet veel horen, hebben we daar ook geen soorttypering aan gegeven.

De roep is dus een geluid om een soortgenoot een boodschap over te brengen. Ik kan me zo voorstellen dat dat iets moet zijn als, “heb jij nog een goed wormenveldje gevonden“, tot “verschoon jij de kleintjes, ze moeten poepen ?“. Helaas ben ik de merelse taal niet echt machtig, maar waar zou je als merel anders over moeten praten ?

De andere geluiden spreken waarschijnlijk voor zichzelf, maar wat is nu precies de betekenis van de geluiden ?

Als we nou dit voorbeeld van de merel eens omdraaien ? Stel je bent een merel, en je hoort de mensen geluiden maken. Je deelt als merel dan de geluiden in de volgende soorten : zang, roep, trekroep, bedelroep en alarmroep.

Om nu met die laatste maar eens te beginnen. De alarmroep van de mens moet iets zijn als “Help!!“, of “Houd de dief“. “Vuile hamsteraar” zou dan misschien ook wel tot de alarmroep horen. Maar die laatste zou ook een gewone roep kunnen zijn, of misschien wel onderdeel van het baltsgedrag (zang), hierover later meer..

De roep kan dus elke boodschap zijn die soortgenoten aan elkaar overbrengen. Een boodschap bevat per definitie informatie, dus het moet wel ergens over gaan. Analoog met die van de merel, zou dat kunnen zijn “Ga jij even naar de supermarkt en neem meteen een kratje bier mee“, tot “maak jij de toiletten schoon, het is jouw beurt ?“, of “Vanmiddag gaan we naar mijn moeder ! “.

Dan hebben we nog de trekroep. Dat is het geluid dat een soort maakt als die onderweg is. Ik hoor dat de laatste steeds vaker: heel veel mensen zijn deze periode in de polder, en maken daarbij  de hele tijd geluiden. Dat is dus de trekroep. Dat kan gaan over de nieuwe coronamaatregelen of over de planten die iemand gekocht heeft bij de Intratuin tot de het kapsel van de buurman. Kortom, het gaat nergens over en is dus kennelijk vooral bedoeld om te laten weten dat je de ander belangrijk vindt. Ik kan me weinig voorstelling maken waar die merels het over hebben tijdens de trekroep : “vlieg eens wat sneller?“, “kijk dat is een mooie lucht” of “zie die mensen eens gek doen” ? Een merel heeft overigens geen weet van de betekenis van het mensengeluid.

Het baltsgedrag van de mens is misschien wel het interessantste, maar het is ook het meest diverse. Het al eerder genoemde vloeken (“vuile hamsteraar”) is duidelijk een uiting om een rivaal te laten weten dat jij sterker bent; daarmee is het dus zang. Maar er zit in het baltsgedrag ook een romantische, zachte kant, met zachte geluiden  : “jij bent zo mooi”, “ik kan niet zonder jou”, tot zelfs “ik hou van jou”. Deze geluiden worden doorgaans niet luid uitgesproken, en het is dan ook maar de vraag of je dit onder zang mag rekenen. Maar zeker wel onder baltsgedrag.

Lastig hoor, die mensen.